Con thuyền bị rò, vá lại khó lắm phải không

Arundhati Roy xinh đẹp sinh năm 1961, bà giành Man Booker 1997 cho tiểu thuyết đầu tay The God of small things, bà nói: "The God of small things (bản dịch tiếng Việt của Thanh Vân - Chúa Trời của những chuyện vụn vặt) được dựng ở một thành phố nhỏ thuộc tiểu bang Kerala, Ấn Ðộ. Nhiều khung cảnh trong The God of small things dựa trên kinh nghiệm của tôi về Kerala. Ðó là nơi duy nhất trên thế giới mà các tôn giáo gặp nhau: Ấn giáo, Hồi giáo, Thiên Chúa giáo, Mác-Xít... vừa sống chung vừa triệt hạ nhau. Ðối với tôi, tôi không nghĩ có nơi nào trên thế giới tốt hơn để viết một tác phẩm về những kiếp người"
Tôi đọc Chúa Trời của những chuyện vụn vặt trong một cơn no phè các đầu sách hay cuối năm, bội thực đến mức khiến độc giả bấn loạn cân nhắc phải đọc quyển nào trước đây, dùng tiền mua sách nào trước đây :p. Và trong cơn thừa mứa sách chưa đọc ấy, tôi đã nhìn đến chồng sách văn học Ấn Độ, chỉ để kịp nhớ ra rằng, tôi đã có lúc để ý đến nền văn học đất nước này như thế nào và tôi đã để rơi tõm trạng thái quan tâm của mình nhạt nhẽo ra sao ;). Chúa Trời của những chuyện vụn vặt là câu chuyện bi thảm về một gia đình từ cái nhìn của một cô bé 7 tuổi Rahel, bắt đầu từ chuỗi hồi tưởng quá khứ 23 năm trước của một Rahel 30 tuổi, từ Mỹ trở về chỉ để thấy gia đình ly tán, một người anh song sinh câm lặng và một ngôi nhà đang tiếp tục đổ nát ở Ayemenem, miền Nam Ấn Độ, nơi xảy ra những căng thẳng về chính trị và chủng tộc. Đó cũng là câu chuyện “về hai đứa trẻ sinh đôi" Estha và Rahel vĩnh viễn đánh mất tuổi thơ ấu trên khúc ngoặt một dòng sông để rồi khi 30 tuổi trở về cả hai đã trở thành một Câm Lặng và một Trống Rỗng; về chuyện luật lệ bị “xáo trộn”, chuyện “Sophie Mol chết đuối trong một trò chơi nghịch ngợm trẻ con"; chuyện Ammu, mẹ của Estha và Rahel “ban ngày yêu các con, ban đêm yêu đàn ông", một chàng trai thuộc đẳng cấp Paravan thấp hèn.
Câu chuyện mà Arundhati Roy kể vừa chung vừa có tính địa phương, về tình yêu và sự điên loạn "kẽ nứt của lịch sử", cái chết và nỗi đau khổ, niềm hy vọng, lịch sử-giai cấp, sự dối trá và tình dục bị kìm nén...
Bằng một lối viết đảo lộn trật tự thời gian và không gian, một khoảnh khắc một sự kiện một ngày một đêm có thể được lặp đi lặp lại nhưng mỗi một không gian, thời gian lặp lại lại xuất hiện những chi tiết mới, mỗi mẩu nhỏ của câu chuyện được viết rời rạc, người đọc sau mỗi chương lại nhặt ra các chi tiết để ghép vào mảng màu đang còn thiếu, hoàn thành và bóc tách câu chuyện. Câu chuyện trở đi trở lại trước và sau khi Sophie Mol, cô em họ lai Ấn-Anh của Rahel và Estha từ Anh về thăm nhà nội. Đôi mắt ngây thơ nhìn cuộc đời của hai anh em song sinh đột nhiên phải mở lớn trước những biến cố lạ lùng, đau đớn "mọi chuyện đều có thể thay đổi chỉ trong một ngày" từ việc Estha bị gã bán nước giải khát lợi dụng cho trò thủ dâm bỉ ổi đến những đối xử không công bằng, ích kỷ của người lớn, và cái chết của Sophie Mol, tình yêu thương, mẹ của chúng, Ammu và Velutha yêu nhau, một mối tình vụng trộm và là kẽ nứt lịch sử: vượt giai cấp vì Velutha, người thợ mộc trong gia đình, là một người thuộc giai cấp thấp nhưng được cả hai đứa bé và mẹ Ammu yêu mến... khiến chúng ghi nhớ và nhận ra thần chú của mình xác tín đến mức nào "a/ Mọi việc đều có thể xảy ra cho bất cứ ai Và b/ tốt hơn cả, là phải sẵn sàng"
Như tác giả từng bộc bạch về lối viết đảo lộn và trở đi trở lại một không gian, thời điểm: "Tôi không nghe nhạc khi viết. Mà là nghĩ về các mẫu thiết kế. Tôi vốn học ngành kiến trúc. Viết cũng như kiến trúc. Khi xây dựng những cao ốc, có những mẫu thiết kế được lặp đi lặp lại. Những mẫu này giúp chúng ta cảm thấy dễ chịu trong một không gian vật lý nào đó. Tôi khám phá ra rằng viết cũng thế. Với tôi, cái cách mà các con chữ, các dấu ngắt câu, các đoạn rơi trên giấy rất là quan trọng - một loại đồ họa của ngôn ngữ. Ðó là lý do tại sao những chữ và những tư tưởng của Estha và Rahel lại có vẻ tức cười, nghịch ngợm trên trang giấy. Tôi sáng tạo theo mẫu thiết kế của chúng. Các con chữ có khi tách, chẻ ra lại có khi dính lại.Tôi thích lập lại, dùng lại các con chữ vì cái đó giúp tôi cảm thấy an toàn. Chúng giúp ta thoát khỏi cơn "sốc" của cốt truyện - là cái chết, những cuộc đời bị phá hỏng, khoảng cách rùng rợn của khung cảnh, là những điên rồ, mơ hồ, xúc động..."
"God của những chuyện vụn vặt là nghịch đảo của God, God là điều lớn lao không kiểm soát được, God của những chuyện vụn vặt chính là cách trẻ em nhìn sự việc". Arundhati Roy nhập vai trẻ em để có cái nhìn, cách phán đoán, yêu và ghét theo cách của trẻ thơ bởi trẻ em là đối tượng biết thương thuyết với thế giới theo cách của riêng chúng, từ đó bà dựng nên câu chuyện có tác động mạnh mẽ. Qua đôi mắt ngây thơ và trong sáng, hai đứa trẻ Rahel và Estha vẽ lại cuộc sống trong bóng dáng sự đứt gãy, đổ nát của những người lớn quanh chúng. Nó là bức tranh chân thực về những xung động trong mỗi cá nhân, xung đột trong một gia đình, từ đó, phóng chiếu đến những vấn đề lớn về giai cấp, luật pháp, xã hội, văn hóa và lịch sử Ấn Ðộ. Một Ấn Ðộ truyền thống và một Ấn Độ hiện đại vênh nhau xô lệch, mà cuộc sống mỗi nhân vật phải gánh gồng sức nặng của lịch sự cứ như đè mãi xuống không có ngày dừng. Tất cả những vấn đề lớn ấy lại xuất phát từ những chi tiết nhỏ bé, vụn vặt, có phần buồn chán tẻ nhạt trong cuộc sống hàng ngày
Tôi ấn tượng nhất trong cuốn tiểu thuyết này là hình ảnh dòng sông  "không như nó vẫn ra vẻ thế". Arundhati Roy dùng nhãn quan của những đứa trẻ miêu tả thế giới đen kịt bùn của dòng sông, của Ấn Độ phức tạp đầy huyền bí mơ màng với trôi nổi sông hồ và những khát khao bị kìm nén
Con thuyền bị rò, vá lại khó lắm phải không

p/s: bản dịch tiếng Việt ẩu như mọi quyển sách ở cùng giai đoạn (câu cú lủng củng, trình bày không nhất quán, lỗi chính tả...), lúc đọc tôi đã luôn có cảm giác hình như bản dịch tiếng Việt là bản dịch bị rút gọn, bị cắt cúp nhưng tôi hơi đâu mà đi so sánh với bản tiếng Anh khi mà tôi chả thể nào đủ kiên nhẫn mà đọc cho hết một trang tiếng Anh :)) (trừ truyện thiếu nhi ehehe). Sau khi gấp sách, các cụ có tin không, tôi đã đọc hết 130 trang dạng file một luận văn thạc sỹ văn học chuyên ngành Văn học nước ngoài năm 2012 về "Đặc trưng nghệ thuật tiểu thuyết Chúa Trời của những chuyện vụn vặt" của Arundhati Roy" đấy nhá, thật là vice car dice, luận văn thì luận văn, không có gì mới mẻ đột phá cả, nhưng đã khẳng định bản dịch bị lược bỏ ở một vài chỗ (người làm luận văn đã check). Lúc đọc 2-3 trang đầu Chúa trời của những chuyện vụn vặt, tôi đã nghĩ, ờ hờ hờ, dịch mượt đấy. Thế mà mọi thứ lại có thể chuyển dịch rất nhanh từ mượt sang mấp mô lổn nhổn và cuối cùng là rơi rụng lả tả :v. Tôi luôn đánh giá rất cao công tác biên tập.