Tản văn : MIÊN MAN ĐẬU PHỘNG NẤU

"Hóa ra kỷ niệm vẫn là thứ ương bướng nhất, bấu víu, bất biến, bất chấp mọi logic. Mà có sao đâu, khi cứ nấn níu trong ta những ký ức xưa cũ, để ta có cái nâng niu, để lâng lâng khi mỗi bận nhớ về...?".
Tác giả : Việt Linh ( 1 Mê Thảo - Thời vang bóng )
Nhiều khi, vì lý do nào đó, người ta phải ngoảnh mặt đi qua những gì yêu thích. Tôi cũng vậy. Ngoảnh mặt trước những trang phục, trang sức siêu đắt đã đành, tôi lại nhắm mắt quay đi trước những gói... đậu phộng nấu. 20 quan, 40 ngàn đồng Việt Nam cho nửa ký tại Paris!
Điều đó cũng đúng thôi bởi cái hạt xù xì nho nhỏ kia đã "bay" tới đây bằng giá cước cắt cổ. Vì sao phải bay xa như thế? Bởi hình như Tây chưa biết ăn (chưa thấy) đậu phộng nấu bao giờ. Đậu phộng xứ này đầy dẫy nhưng chỉ có rang, sấy, đậu nguyên vỏ, hoặc cao lắm là đậu "da cá" của người Hoa.
Nhưng rốt cuộc không phải chuyện rẻ, đắt mà là cái vị muối thái quá được bổ sung khi nấu để đậu lâu thiu đã làm cụt hứng trong tôi sự thèm muốn. Tự nhủ: thôi thì ráng nhịn để về xứ mình ăn cho đã. Thật vậy, mỗi lần về Việt Nam, cái món đầu tiên trong buổi sáng xuống sân bay của tôi mà gia đình luôn nhớ để chuẩn bị là đậu phộng nấu. Không biết từ bao giờ, hình như từ nhỏ, mẹ tôi thường tránh cho con cái ăn những món "nóng" mà theo bà rất hại gan. Chẳng biết bà sưu tập ở đâu những cặp "phạm trù" ăn uống rất ngộ, rất âm điệu: cam hàn, quýt nhiệt; nấu mát, rang nóng; ngọt nóng, đắng mát v.v... Vì cái sự mát, nóng đó mà đám nhóc chúng tôi chỉ được ăn đậu phộng nấu. Ăn riết thành quen, thành ngon, thành kỷ niệm ấu thơ...
Những năm về nước gần đây bỗng dưng tôi không thích ăn đậu phộng nấu nữa, dù vẫn ngoái cổ nhìn theo đám hạt trăng trắng, nâu nâu mỗi khi chiếc xe đẩy hay những thúng hàng rong bất chợt đi qua. Hình như người ta đã biết tiết kiệm, hoặc nhiên liệu đun nấu, hoặc thời gian nên hạt đậu cứ sừng sực, ương ương giữa hai bờ chín - sống, không có cái bùi dịu như tôi nhớ ngày xưa. Cứ thế, giữa đất nước, giữa cơ man người bán tôi vẫn loay hoay, ngắc ngứ những cơn thèm. Đôi khi tôi nghĩ mình lẩm cẩm: Hà cớ gì phải nhớ nhung cảm giác ngày xưa đó? Năm tháng trôi qua sao khẩu vị không đổi? Chưa nói biết đâu cái ký ức xa xưa chỉ là ảo giác. Nghĩ vậy nhưng lưỡi tôi cứ ngoan cố, cứ níu kéo định kiến như người ta vẫn hay khăng khăng một lẽ chi đó, chỉ để chứng tỏ ta biết, ta đúng, ta có cái riêng. Cái riêng của tôi hình như là nỗi nhớ: nhớ tuổi thơ, nhớ một thuở rừng...
Hồi đó, đám “Việt cộng” hậu cứ chúng tôi thường sống trong những khu rừng rậm, thiếu thực phẩm, rau quả; do vậy cứ chuyển đến đâu hơi lâu, có dăm khu đất là chúng tôi trồng rẫy: khoai mì, dưa, bắp, đậu phộng... đủ thứ theo phong thổ. Khi mùa tới rất vui, cả đám hùi hụi đi thu hái, và thường thích "quằm" [1] ngay để nhâm nhi cái thành quả tinh nguyên. Ăn nhiều thứ nhưng tôi nhớ nhất đậu phộng nấu - món ăn không chỉ sang thời đó mà còn để tẩy đi cái cảm giác khô đắng cả tháng phải nhơi toàn "lạc" rang muối của hậu cần. Tôi nhớ hoài những túm đậu tươi chong nhổ bung từ lòng đất, giũ giũ mấy cái cho sạch đất, lặt lá, xối nước, thảy vô nồi. Đậu mới, củi rừng thừa mứa, chúng tôi cứ nấu cho đã nư. Nhớ mãi những hạt đậu tròn căng do nở nước, chỉ cần khép răng là chất bột mềm thơm chảy nhòe ra lưỡi, bùi ngậy, man mát... chứ không khô gắt, khan khan như mấy bát đậu rang muối. Thời chiến khu những bữa "tiệc" như thế rất hiếm bởi chúng tôi không có rẫy. Hiếm nên nó nhớ.
Hè qua tôi có dịp đi Cameroon, cái xứ châu Phi tưởng như chỉ có trái banh hóa ra có đủ thứ trái, giống hệt xứ mình: xoài, chuối, măng cụt, bưởi, chôm chôm, dưa hấu... Giống đến nao dạ. Một chiều trong lúc chờ đợi buổi chiếu phim, tôi bách bộ ra khỏi vòng sân sang cả của khách sạn Hilton - khách sạn sang nhất thủ đô Yaoundé. Ôi. Đậu phộng nấu! Tôi suýt kêu lên khi nhìn thấy cái chóp trăng trắng, nâu nâu trên đầu đứa con trai đang thất thơ giữa ranh giới cao sang và lam lũ. Tim tôi nhoi nhói: sao mà giống thế: cái mâm nhôm mom móp, cái lon thiếc sen sét, cái thân dáng ranh rách của tuổi thơ cơ nhọc...
Tôi ngoắc tay, đôi mắt trắng ào tới. Bao nhiêu một lon? Thằng bé ra cái giá mà tôi quên mất, chỉ nhớ rất rẻ, y hệt bên mình. Bà mua mấy lon? Thằng bé vừa hỏi vừa lăm le cái lon trên miệng túi nilon. Tôi lướt mắt: cả mâm cao lắm hai mươi lon, bán hết cũng mua được cao lắm vài lon sữa. Mua hết! Thằng bé giương đôi mắt trắng. Hiểu ra, nó vui quýnh, nhưng thay vì trút hết cả mâm vô túi, nó cứ tẳn mẳn từng lon, chi li phát thương cái dáng buôn chuyên nghiệp. Mười tám lon dư một chút. Đứa bé nhìn tôi ậm ự rồi đột nhiên hào phóng: Tính bà mười tám lon thôi! Trả em hai mươi lon! Tôi cũng đột nhiên hào phóng, không biết do tính giá Paris hay do nét hân hoan chiều nay thảnh thơi sân cỏ với bạn bè? Thằng nhóc xách mâm trống lao đi, không biết phía sau có đôi mắt ngó theo, thấy lại một Sài Gòn trong khung góc hẹp: Sài Gòn của những đứa bé lang thang kiếm sống...
Cầm bao đậu phộng đi thẳng tới phòng chiếu phim, tôi đủng đỉnh móc ra từng nhúm mời mấy ông Tây đồng nghiệp, giải thích rất... tiếp thị. Trước khi ăn ai cũng thích thú xem xem, nhưng ăn xong không ai có ý kiến chi hết. Lạt ngắt. Đúng là... Tây! Tôi lầm bầm trong miệng, tự dưng suốt buổi liên hoan đêm đó cứ thần ra cảm giác chan chán... Dĩ nhiên hai ký đậu xứ châu Phi "bay" với tôi về Paris, trong tiếng tấm tắc của người thân về giá cả lẫn vị bùi ngon của nó. Trong lưỡi tôi quả đúng cái bùi ngậy xa xưa, cái thơm ngon thứ hạt bột không thiếu củi, nhưng trong trí tôi cứ vương vất câu nói: Ngon, nhưng không phải của mình...
Hóa ra kỷ niệm vẫn là thứ ương bướng nhất, bấu víu, bất biến, bất chấp mọi logic. Mà có sao đâu, khi cứ nấn níu trong ta những ký ức xưa cũ, để ta có cái nâng niu, để lâng lâng khi mỗi bận nhớ về...?
(Trích Chuyện mình chuyện người, NXB Trẻ & Công ty Sách Phương Nam)
[1] Quằm: ăn một cách ngon lành (ngôn ngữ nói thông dụng ở miền Nam).

NHỮNG CHUYỆN TÌNH Ở GA XE LỬA

Tùy bút - Nguyễn Thị Hải Hà
Hằng ngày tôi đáp xe lửa từ ngoại ô vào thành phố để làm việc. Ga tôi đón xe lửa là một ga nhỏ, khách không mấy đông người nên ai cũng biết mặt nhau. Không thân thiết gì ngoại trừ dăm ba câu chào hỏi vớ vẩn về thời tiết. Một hôm ở ga bỗng xuất hiện một cặp trung niên, cả hai đểu tóc đã muối tiêu, người da trắng. Cả hai đều tầm thước, khá bệu mỡ, trong cách ăn mặc họ có vẻ là những người làm việc phòng giấy nhưng không giữ chức vụ cao. Người đàn ông mắt lộ, môi dầy, quần khaki, áo sơ mi, thỉnh thoảng ông ta mặc áo thun có cổ bẻ, hôm nào trời lạnh ông ta mặc áo khoác gió loại ngắn. Người đàn bà tóc ngắn, tóc dợn sóng lọn to, làm tôi nghĩ đêm nào đi ngủ chắc đầu của bà cũng đầy ống quấn tóc. Bà ta khá béo. Hai cái đùi to đầy mỡ của bà như khép chặt lại vào nhau. Quần bà hơi ngắn trên mắt cá chân, giày thấp. Những người đàn bà quá mập hay bị cái nạn ống quần dính vào đùi làm khoảng ống quần bên trong khoảng giữa hai chân rút ngắn lại, do đó nhìn có vẻ xộc xệch. Họ lại thường hay bị yếu đầu gối vì phải mang trọng lượng thặng dư vì thế không thể mang giày cao gót. Và như thế lại càng làm cho dáng vẻ của họ thô kệch hơn. Nói chung, đây không phải là một đôi vợ chồng già đẹp tướng.
Họ cũng không có vẻ là vợ chồng. Trông họ có vẻ như là một cặp tình nhân mới. Sáng nào cũng thế, giữa chốn đông người, hai người ôm hôn nhau thắm thiết như một cặp trai gái mới lớn còn háo hức chuyện thăm dò thân xác của người yêu. Khi xe lửa đến Penn ga lớn nhất của tiểu bang New Jersey, dưới chân cầu thang cả hai lại ôm nhau hôn ngấu nghiến. Những nụ hôn thật say đắm làm tôi có cảm tưởng như đây là những cái hôn cuối cùng. Ngày mai họ sẽ chia tay nhau vĩnh viễn.
Tự bao giờ hình ảnh sân ga vẫn là đề tài của những cuộc chia tay. Của “lên xe tiễn em đi, chưa bao giờ buồn thế, trời mùa đông . . . Jersey, suốt đời làm chia ly. . .” Của “tuyết rơi phủ con tàu, trong ga em lạnh đầy, làm sao em nói hết, cho ấm mộng đêm này. . .”[i] Tôi tự hỏi không biết vì lý do gì mà họ phải chia tay nhau. Nhưng họ không chia tay nhau, ngày hôm đó và nhiều ngày sắp đến, họ hôn nhau như nhai như nuốt lẫn nhau. Họ hôn nhau ngay trên sân ga trước khi lên tàu. Họ hôn nhau dưới chân cầu thang trong Penn Station khi xuống ga. Rồi tôi bỗng nhiên thấy những cái hôn này có vẻ gì bỉ ổi. Tôi cứ phải quay mặt đi tránh nhìn họ và có cảm giác như mình bị xâm phạm, như bị cướp mất chút tự do thanh thản đầu ngày.
Tôi đổi chuyến xe lửa đi chuyến trễ hơn, vài tuần sau đi trở lại chuyến xe giờ cũ, vẫn nhìn thấy người đàn ông nhưng người đàn bà trong vòng tay ông ta là một người đàn bà khác. Người đàn bà mới này không trẻ hơn, không đẹp hơn, cũng na ná giống người đàn bà của mấy tuần trước. Tôi tự hỏi không biết chuyện gì đã xảy ra. Không biết người đàn bà thua cuộc có đứng đâu đó trong góc nhà ga mà vấn vương. “Sao nhà ga ấy sân ga ấy, chỉ để cho lòng dấu biệt ly. . .”[ii]
Người ta thường hay gắn liền sân ga với những lần chia tay, những nỗi buồn giã biệt. Như Tế Hanh trong bài Những Ngày Nghỉ Học “Tôi đứng bơ vơ xem tiễn biệt. Lòng buồn đau xót nỗi chia xa.” Tuy nhiên không ít người xem sân ga là nơi hẹn hò, là chỗ của trùng phùng, tao ngộ.
Buổi chiều tan sở, tôi băng qua đường, vào một hành lang đầy ánh sáng. Từ đây tôi leo lên thang cuộn và nó sẽ đưa tôi lên trên sàn cao chỗ xe lửa cập bến. Bước vào trong hành lang là khách đi xe lửa đã được nghe những tấu khúc dương cầm êm dịu. Tôi đi bộ trên sàn cao dọc theo đường rầy số Năm chừng hơn trăm mét sẽ đi ngang phòng đợi nằm bên phải và đường rầy xe lửa số năm của ga Penn nằm bên tay trái của tôi. Phòng đợi này rất nhỏ và hẹp so với phòng đợi chính của ga Penn., được dùng cho khách đợi tạm thời trước khi xe lửa đến. Dọc theo tường là băng ghế gỗ bóng loáng, ánh sáng chan hòa. Chia cách giữa sàn cao và phòng đợi là một vách tường có cửa sổ bằng kính được lau chùi trong suốt.
Gần đây, chiều nào tôi cũng gặp một cặp tình nhân trẻ người da trắng khoảng chừng ba mươi trở lại đang hôn nhau đắm đuối trong phòng đợi. Từ khi cặp tình nhân trẻ dùng phòng đợi nhỏ này làm tổ uyên ương, không có ai ngồi trong phòng đợi nữa cả. Xuyên qua cửa kính, tôi thấy bàn tay tham lam của người đàn ông trẻ chạy khắp nơi. Anh kéo tuột cả váy cô nàng trễ xuống để lộ cái tam giác của cái “thong” màu đỏ phía sau mông. Họ hôn nhau thật đắm đuối, thật mê loạn, hối hả. Hôn như ngày mai sẽ tận thế. Hôn như tài tử Harrison Ford hôn cô nàng Melanie Griffith trong phim Working Girl. Chỉ cần nhìn họ thôi người ta cũng đoán được dưới lớp quần áo đó tất cả những đầu dây thần kinh đều nở rộng và đứng dậy. Họ sẽ bốc cháy.
Đây là một cặp tình nhân rất đẹp đôi. Người đàn ông cao ráo, vai to, có vẻ trẻ hơn người đàn bà vài tuổi. Người đàn bà trẻ này đẹp như tài tử Julianne Moore. Da trắng, người mảnh mai, tóc hung đỏ. Hai cánh tay thon dài của cô quàng ngang cổ anh bạn trai như để dọn chỗ cho bàn tay của anh ta tùy nghi chọn chỗ đáp.
Tôi tiếp tục đi và leo lên xe lửa thường đã cập bến chờ sẵn. Ngày nào cũng nhìn họ hôn nhau ngấu nghiến như thế tôi không khỏi tự hỏi tại sao. Ở xứ này, trai gái làm tình từ khi mới vừa quá tuổi trăng tròn. Đôi tình nhân này có vẻ gì vụng trộm và có lẽ chỉ có ăn vụng mới tạo ra cái cảm giác ly kỳ đắm đuối đến thế. Trông họ càng đắm đuối say sưa họ càng có vẻ gì tội lỗi.
Chiều thứ sáu vừa qua, khi tôi vừa lên tới bậc cuối cùng của cái thang cuốn thì đôi tình nhân mở cửa bước vào để đi xuống hành lang dẫn ra đường. Cô nàng mặc bộ suit bằng lụa màu đồng ôm sát người, đôi chân thon trần trắng muốt. Dường như dưới làn da không phải là máu thịt mà là kem và sữa, ngọt lịm, béo ngậy. Khi đi ngang qua phòng đợi nơi mà họ hay đứng hôn và vuốt ve nhau mặc kệ người qua lại bên cửa sổ, tôi thấy hàng ghế dọc theo tường đầy chật những người. Thì ra họ bị đuổi ra khỏi tổ uyên ương.
Theo thói quen, mỗi chiều về tôi hay ngủ gật trên xe lửa. Khi tỉnh giấc xe lửa đang vào trạm Roselle Park. Nhìn ra cửa sổ tôi chợt nhìn thấy cô nàng trẻ tuổi vừa bước ra khỏi cửa xe lửa và đang đứng trên thềm ga, vẫy tay chào một người nào đó đang chờ dưới sân ga. Cô đứng một mình không thấy người bạn trai đã hôn cô và dắt tay cô lúc nãy. Tôi tò mò ngó theo khi cô xuống sân ga, người đón cô là một người đàn ông khoảng bốn mươi, vẻ sang trọng, đi chiếc xe SUV hiệu Lexus. Hai người trao đổi cái hôn, thân cận nhưng không còn đắm đuối say mê, môi chạm môi gần gũi, kiểu hôn của những cặp vợ chồng. Đúng như sự nghi ngờ của tôi, tôi đã tình cờ chứng kiến một sự gian dối trong tình cảm.
Những mối tình này sẽ đi về đâu. Cái say đắm của họ có phải chỉ là những cảm xúc nhất thời hay đó là một tình yêu thật sự?
Người bản xứ thường hay phân biệt tình yêu (love) và dục tính (lust). Thật tình tôi không thể phân biệt cái ranh giới mong manh của hai loại tình cảm này. Đôi khi tôi có cảm tưởng người ta gom tất cả những mối tình không danh chính ngôn thuận, hay những mối tình không thành (vì không hợp nhau chẳng hạn) vào hàng dục tính. Rằng nó chỉ nhất thời, chỉ hình như là tình yêu chớ không phải tình yêu. Làm sao người ta có thể cả quyết trong những cuộc tình không danh chính ngôn thuận kia không có một tình yêu thật sự, và có ai dám cả quyết trong những cuộc hôn nhân danh chính ngôn thuận kia không có cái gọi là tình yêu, và nếu có thì đã không còn, và làm sao biết được người ta không sống với nhau chỉ vì đó là một dục tính được xã hội và pháp luật công nhận?
[i] Thơ Cung Trầm Tưởng, Phạm Duy phổ nhạc
[ii] Bóng Người Trên Sân Ga, Nguyễn Bính.