Poe tiểu luận phê bình

tên gốc của tiểu luận Instinct versus Reason - A black cat, được dịch là Linh tính và lý trí và được dùng làm nhan đề tiếng Việt cho các tiểu luận phê bình của Edgar Poe. Quyển sách trong ảnh được dịch bởi 3 người và 1 người hiệu đính [chính vì nhóm làm sách không khớp nhau nên có 1 chú thích ở trang 63 trong Thư gửi ông B, "the Lake School" sách để "chúng tôi chưa tra được phái Lake" (nếu mình nhớ không nhầm, thì ngay vài trang sau Lake School sẽ được nhắc ở một bài khác), thật ra chú thích này đơn giản là The Lake poets, thế là sẽ ra ngay, Lake School đều là các nhà thơ Poe nhắc đến trong các bài phê bình thơ ca của mình] nhưng đây sẽ là quyển sách để ngồi với nhau nói chuyện; ngay từ nhan đề Linh tính và lý trí, sao không để "bản năng", bản năng là từ đúng ở đây, khi nhắc đến những gì thuộc thiên nhiên tạo hoá sinh ra đã có, là nhắc đến một dạng 'trí tuệ' bản năng - đoạn đầu tiên của Instinct vs Reason, Poe bật rõ quan điểm của mình; bản năng thì hay đi cùng trí năng [theo Bergson], còn ở đây, có thể để Bản năng và lý tính, đơn giản vậy thôi, một cặp đối, "lý trí" thì ở hệ quy chiếu tư duy và cảm xúc

mặc dù Poe được biết đến nhiều bởi truyện kinh dị, trinh thám nhưng Poe như thế là rất không đầy đủ ở mảng văn xuôi; chưa nói đến Poe thơ, Poe phê bình tiểu luận [và rất hay gắn với tờ báo, tạp chí]. Poe văn xuôi không hề dễ đọc, tôi thường nghĩ mình mà được thò tay, mình cắt béng những đoạn này đoạn kia Poe viết đi, chả ảnh hưởng gì đến câu chuyện, tôi thường tự cười ý nghĩ ấy và nghĩ Poe thật thích trộ, cách khác của tung hoả mù, đánh lạc hướng [cái này có truyền nhân là Henry James]. Poe viết tiểu luận phê bình cũng vậy, đọc rất mệt, đọc qua ngôn ngữ khác lại càng mệt; đấy, chỉ như nhan đề instinct versus reason - a black cat thôi đấy [tôi hay quen miệng nói ơ mun kaet ơ đen kaet :)))]; cái đọc mệt này ảnh hưởng bởi lối viết của Poe, Poe rất tỉnh trong cái tỉnh của con người thuộc khối khoa học tự nhiên [cái trán và vòm đầu chất tóc như thế kia cơ mà] nhưng cũng chính vì lẽ đó, hợp với rượu và cắn thuốc, túng quẫn tiền bạc, rối loạn tâm thần, đôi mắt cứ luôn bị thế giới âm hút lấy... Poe viết như xào bài [không rõ là cố tình xào bài đăng báo hay viết rồi không tỉnh mà viết tiếp] ở đây có trùng chập giữa "Việc sáng tác tiểu thuyết Mỹ" [tr49/50] và "Thơ ca Hoa Kỳ" [tr89/90/91], Thơ ca Hoa Kỳ [tr83/84] và Exordium - Lời mở đầu [tr121/122] [sao không thống nhất Mỹ hoặc Hoa Kỳ, thôi tôi xin để hết Mỹ; tôi đọc Poe phê bình ngáp như ngáp nghiện, đến một đoạn bảo ơ kìa, Poe xào bài :) và đúng xào bài mấy nhát] và vẫn ở Thơ ca Mỹ ta bắt gặp Poe phê bình Griswold phê bình thơ và nhà thơ Mỹ [đây có thể là nguồn cơn Griswold chơi Poe lưu danh thiên cổ]; cũng ở đây Poe phê bình thơ Margaret Miller Davidson [tr103/104...], đến đây tôi mới biết Margaret Miller là tác giả của bài thơ dài Lenore khi chỉ mới 15 tuổi [Lenore được lấy cảm hứng từ người chị Lucretia của Margaret] và được Washington Irving giới thiệu cho thế giới; Poe không đánh giá cao Lenore, thậm chí còn thấy nhiều bài thơ khác viết trước tuổi 15 của Margaret còn tốt hơn nhiều [dẫu Poe cũng không đánh giá cao], nhưng mấy năm sau đó Poe viết bài Lenore của mình và Lenore tiếp tục xuất hiện trong The Raven như hình ảnh của một người phụ nữ đẹp được yêu thương nhưng yểu mệnh [cái đẹp để tàn] và giờ đây trong thơ Poe [và cả nhiều truyện ngắn] là hồi ức tôn sùng, cái nhìn u ẩn hướng về hào quang ở thế giới khác, không ở đây 

cũng trong quyển sách này, có dịch Poe phê bình Dickens [hãy nhớ mối quan hệ này] qua The old curiosity shop [Review of The old curiosity shop and Master Humphrey's Clock], đây là bài phê bình tôi rất thích [tôi còn thích bài Một quan điểm về giấc mơ, nhưng tôi chọn đọc nguyên tác cả 2 https://www.eapoe.org/works/rejected/opindrms.htm, tìm gì về Poe thì eapoe.org gần như có đủ], nhất là Poe viết về nhân vật Nelly và chập không khí trường đoạn Nelly tiến dần đến cái chết với Undine/Ondine - La Motte Fouqué [Undine/Ondine có bản dịch tiếng Việt Ondine do XBK làm hơn 2 năm trước]

còn bài phê bình Những truyện kể hai lần của Nathaniel Hawthorne, Triết lý về sáng tác đã được dịch trước đấy mấy năm trong tập Nevermore - Hồi ức đau buồn và bất tận của Hoàng Tố Mai. Ở đây có một chỗ Hawthorne bị thêm ét "s" thành "ngài Hawthornes", lỗi này nên tránh, cũng ở đây, dịch sách đã khó, dịch văn chương càng khó, dịch phê bình văn chương về văn chương của người khác là những cái cấp số nhân của tổ hợp chập của chập... người dịch, người hiệu đính phải đọc ít nhất là về đối tượng được phê bình, đích danh tác phẩm được gọi tên, nếu không sờ đến một ít, kiểu gì cũng xuất hiện những câu dịch ngô nghê [ở đây là Wakefield - "một người đàn ông với những ý tưởng điên rồ nghĩ đến chuyện bỏ vợ và sống ẩn thân trong hai mươi năm ngay tại nhà hàng xóm của cô"; tình trạng tương tự, khi Hoàng Tố Mai gọi Wakefield tên nhân vật là "Thành phố Wakefield" thì đúng là có Wakefield city nhưng Wakefield của Hawthorne là tên nhân vật; nhiều khi đang ngáp như nghiện khi đọc dòng sách này, tự dưng đến một câu, người ta bị tỉnh hẳn, tỉnh hoá ngáo luôn]; còn thì trong hệ quy chiếu William Howe và William Wilson, về bằng chứng thì William Howe của Hawthorne có trước William Wilson [cái này nhiều người chỉ ra rồi, tìm là thấy] và khả năng cao Poe lấy cảm hứng từ đấy, không ai biết điều gì diễn ra trong trí tưởng tượng của Poe, chỉ biết, chắc chắn không có đạo văn, tôi dùng "chắc chắn" không phải vì tôi biết chắc chắn, mà hoàn toàn là cảm tình của tôi với Poe dẫu tôi biết Poe hay biến tướng cái Poe đọc 

ps. bài nghi vấn là Nền văn học tạp chí của chúng ta [Our magazine literature] bài này được cho là có khả năng do Poe viết, vẫn còn nhiều tranh luận; ở đây sẽ bắt gặp câu chuyện của The literature life of Thingum Bob, Esq mà Poe đã viết thật; còn sự thật Nền văn học tạp chí của chúng ta có thật do Poe viết không, tuỳ mỗi người đọc :) 

hoang tưởng

Kim Young Ha là tác giả Hàn Quốc mà sau gần 10 năm kể từ lần đầu tiên tôi đọc, giờ vẫn có thể đọc tiếp được. Cuối ngày gặp chuyện không đâu, nghĩ nhiều quá, cầm tập truyện ngắn Anh đã trở về, chỉ gồm 6 truyện ngắn này lên đọc, một lựa chọn không còn gì phù hợp hơn; lấy làm vui vì vẫn có thể đọc và thích một tác giả vh hiện đại Hàn Quốc sau 4-5 quyển [đọc vh hiện đại Hàn Quốc hay bắt gặp những phong trào sinh viên trong câu chuyện, từ đấy có thể luận ra thế hệ - tuổi của tác giả, họ khoảng đôi mươi vào những năm 80 của thế kỷ trước - tức thế hệ 386, như truyện Cá thu của Gong Ji Yong chẳng hạn]. Mình rất thích tư duy văn học của Kim Young Ha: viết câu ngắn, thành thực, không tìm cách nói giảm, tránh hay đi đường vòng, đơn giản là nói ra, trực tiếp, ngắn gọn... nó tạo hiệu ứng khắc nghiệt tức thì, luôn đẩy câu chuyện theo hướng sự thật những ngóc ngách tâm lý con người, nhưng sẽ kể nó và để nó ở kết cục luôn chấp chới mở; người đọc sẽ trải qua hành trình dự đoán nhiều nghiệt ngã để rồi đến cuối câu chuyện, mọi thứ chỉ đơn giản như nhìn bong bóng vỡ trên cao

nó ở chiều nghịch với phim truyền hình Hàn Quốc [tôi nghĩ, những gì phim truyền hình cung cấp, thường là đưa tang hiện thực, không cần phải xem nhiều cũng nhận thấy điều này], đúng như tác giả nói, khi xem phim truyền hình Hàn Quốc thì sẽ thấy đất nước này đáng mơ ước [là mọi người thấy thế, chứ tôi chưa bao giờ nghĩ đây là đất nước đáng mơ ước, xem phim truyền hình của họ tôi thấy rặt là xây ảo tưởng, 1 báo cáo cách đây lâu lắm rồi, Hàn Quốc có tỉ lệ tử vong do tự tử đứng đầu thế giới, không biết giờ đứng đầu là mảnh đất khó sống nào] nhưng văn chương luôn đặt một cự ly nhất định với những hoang tưởng ấy 

Ý

Beppe Severgnini dùng 10 ngày qua 30 địa danh với giọng văn đặc Ý trong diễn xuất [nói diễn xuất vì người Ý luôn cho tôi cảm giác họ là những diễn viên tài năng, một số tôi thấy ít tài năng hơn thì họ đi đóng phim cả rồi :)))] để dẫn tới đầu óc người Ý và ngay từ đầu nhà báo đã nhấn mạnh: "nước Italia của các bạn không phải là nước Ý của chúng tôi. Italia là một liều ma tuý nhẹ, bày bán trong những gói nhỏ có thể đoán biết được, kiểu như: những ngọn đồi vào buổi xế chiều, những hàng cây ô liu và cây chanh, rượu vang trắng và những cô gái tóc đen. Trái lại, nước Ý của chúng tôi là một mê cung. Hấp dẫn mà phức tạp. Vào trong đó rồi rất dễ đi lòng vòng trong nhiều năm"

nếu muốn hiểu nước Ý, đừng bỏ qua những hiện tượng nhỏ nhặt, như đèn đỏ giao thông chẳng hạn, ở đây người Ý thích tự quyết định khi nào thì những luật lệ chung có thể áp dụng được vào trường hợp riêng của mình, thậm chí điều này còn đúng cả với thuế khoá "chúng tôi là những sở thuế của chính mình và luôn luôn sẵn lòng hào phóng quyết định không thu thuế". Và đặc biệt là cửa sổ Ý vasistas [mà trước đó họ chuộng mành che], người Ý cãi vã tranh luận trên cửa sổ và qua cửa sổ [như người Mỹ cãi vã trên bãi cỏ quanh nhà] là cách để giữ khoảng cách nhưng vẫn là đài quan sát tuyệt vời; không giống người Anh thích ru rú trong nhà, người Mỹ thích cuộc sống ngoài trời, thì người Ý vẫn có thể được đọc thông qua cánh cửa sổ - khung cửa cho trí tưởng tượng dù đôi khi bị cánh cửa chớp cắt ngang. Hay là tiền, ở đây là tiền mặt và sự mua bán truyền thống tại chỗ và các thế hệ tiếp nối nhau, cũng như cung cách phục vụ, dịch vụ trao đổi mua bán ở đây, vẫn rất truyền thống và đúng như cách luật pháp với đời sống con người: mang nhiều tính cá nhân, khi nào thì luật được áp dụng với từng trường hợp riêng, "khi nào" - đó là quyết định thuộc cá nhân 🙂

"Có tồn tại một Lịch sử nước Ý, với chữ "L" viết hoa, ít nhất là theo cách viết chính tả. Và cũng có một lịch sử nước Ý, với chữ "l" viết thường, nhưng đầy các giai đoạn khác thường. Đó là quá khứ tổng hợp của chúng tôi, trong đó chúng tôi được toàn quyền tự do thể hiện trí tưởng tượng, tính hiện thực và tính vô trách nhiệm mà ai cũng có khả năng". Khi người Ý chọn cách làm đơn giản, họ bất khả chiến bại [điển hình của lịch sự ra đời xe Vespa đấy thôi]. Họ chỉ gặp rắc rối vì niềm say mê khẩu vị Baroque. Cũng bởi người Ý vô địch thế giới trong việc chuyển hoá vấn đề rắc rối thành bữa tiệc hội hè [đọc Mười ngày của Boccaccio thì biết], ngẫm ra cũng chẳng phải là viễn cảnh gì đen tối lắm 🙂

xưa, khi tôi 22 tuổi, M. nói với tôi, nhắc đến gốm thì gốm của Ý là số 1, sau đó mới đến Nhật Bản; làm tôi tò mò tìm hiểu về cách làm gốm của người Ý, video ấy tiếng Ý tôi không hiểu được mấy về cách làm gốm thủ công, nói không hiểu được mấy vì những chỗ hiểu, tôi đều hiểu thông qua body language, cụ thể là cái tay và các cử động tay của họ làm tôi hiểu

quyển sách này được gả cách nhà 5-6km. Tôi đang vấp phải một quyển sách, hễ cứ mở ra đọc là tôi buồn ngủ sau 3 câu, đọc mà không tài nào biết mình đọc gì, kể cả đã đọc lại mấy lần. Thế nên, thôi thì quyển nào gả đi mà chưa đọc thì tôi đọc tạm, chờ quay lại quyển buồn ngủ kia, theo nghĩa nào đấy thì quyển sách ấy đã thành công trong nhiệm vụ đọc sách cho dễ ngủ; trết nỗi tôi nhất định phải đọc nó nên tôi phải đọc nó dẫu có thế nào  

resonance

sáng nay ngủ dậy vẫn là do emi gọi dậy, 4r sáng, tôi chỉ vừa mới ngủ có gần 4 tiếng. Và không ngủ lại được dù rất muốn nằm. Tôi đi làm vườn. Rồi ngồi tập thở không biết bao lâu thì nghe thấy tiếng cồng dưới đường. Làng tôi ở vẫn giữ tập tục khi một người trong làng mất, người ta sẽ cầm cồng đi đánh tiếng khắp các trục đường chính, như một lời thông báo; tôi ngồi tập thở không biết là thông báo này của ai muốn gửi, nhưng một người nữa đã trở về, không biết là ai, cũng coi như lúc này tôi và họ có lời chào, từ biệt, tiếng cồng này hay, nó là cách nối sóng, một resonance. Vì linh hồn con người biết một cách sâu xa rằng, tất cả mọi sự sống đều có liên quan đến nhau. Một cái chết nào đó không chỉ lấy đi người này, bỏ qua người khác mà trong sự cách biệt nhỏ nhoi giữa lấy đi và bỏ qua, cuộc sống đã thay đổi, như là lấy đi, dịch chuyển một hạt cát trong sa mạc, thì nó cũng đã thay đổi so với trước khi hạt cát còn ở đấy chưa dịch chuyển chưa được/bị lấy đi; chỉ là một thay đổi nhỏ nhoi, thậm chí tầm thường không tính đếm được độ của sự việc trong một phần của cái chớp mắt và sa mạc vẫn còn đó... điều duy nhất còn lại là sa mạc 

rồi mở mắt cầm điện thoại nhìn giờ, đọc được tin một cô gái tìm 4 quyển sách, tôi có 3/4, có thể gả cả 3 nhưng nếu gả cả 3 thì lạc quẻ 1 quyển; nên tôi để lại còm trả lời có 2 quyển [không lạc quẻ]. Là 2 quyển trong ảnh; cách thức giao dịch đôi bên đã xong, rồi tôi nghĩ hay tôi cứ tự tiện gửi luôn 1 quyển khác của Mitch Albom vào cùng 2 quyển này, coi như gửi nhầm không cần hoàn lại đi nhỉ, cho người ta sẵn đọc [còn tôi thì gọn nhà, quyển kia ở nhà tôi từ lúc tôi học lớp 10, 22 năm trước, lấy tiền học thêm đi mua sách đọc chơi]; rồi tôi lại tự búng 1 cái vào trán: hồ đồ, mình không thích bị bốc thuốc nhưng lại đi bốc thuốc người khác à, hỗn xược 🙂

2 quyển sách trong ảnh tôi đều đọc loanh quanh vào khoảng 2012-2013, khoảng thời gian nghiệt ngã với tôi; khi M. đã trở về, trở về nơi mà từ đó đến [trong ý nghĩ của cô gái lúc ấy là tôi, tôi hay ngửa mặt nhìn trời tự hỏi M. ở trên ấy không; còn M. luôn nói God gọi anh, anh về bên God], còn trơ tôi ở lại, vẫn ở đây tới tận lúc này, chưa xong việc. Chỉ là những quyển sách có cái tên khiến tôi nghĩ là thứ tôi đang cần, tại thời điểm ấy. Không có gì. Không có gì hết. Mọi thứ vẫn thế vì vẫn đang trên đường

hôm trước một cô bạn fb hỏi tôi "chị Tú ơi, chị sống và theo đuổi điều gì ạ"; tôi tất nhiên bảo không biết, tôi làm gì có mấy thứ mà người ta định nghĩa, gọi là lý tưởng, mục đích/mục tiêu, ý nghĩa sống etc. lấy đâu ra, tôi lấy đâu. Tôi chỉ nghĩ tôi ở đây để nhớ lại và sáng tạo lại các ý niệm, hành động của mình; những tiếc nuối, mong muốn, những con người... lặp lại, đến không cần duyên do và đi không cưỡng cầu; thấy mọi người hay bảo và lên án tôi lạnh lùng thờ ơ, lời thế nào cũng nói ra miệng được... ha ha ha càng những người thế thì càng chấp trước các thí chủ ạ, bọn lạnh lùng thờ ơ tưởng là tĩnh lắm, không sợ hãi thì cũng không yêu thương, nhưng mà bọn đấy một khi có biến số thì lại là bọn chấp trước nhất nhất luôn, bọn tự huỷ đấy mà 🙂

ps. 2 quyển này gả đi Thái Nguyên

phố không cây

 

bao năm mình cứ nhớ 4 câu trong ảnh 1 là ở bài Phố không cây; hoá ra tên bài thơ ấy là Trò chuyện và chả có bài Phố không cây nào cả

cũng rất bình thường với thơ Huy Cận, nhưng nếu để so thì thích thơ Huy Cận hơn thơ Xuân Diệu. Trong Lửa thiêng 1940 có mấy bài như Buồn, Buồn không mưa, Trò chuyện... viết cho Xuân Diệu [Buồn có khổ thơ: "Rụng những chùm tên mấy độ bông/Phai hàng nhật ký chép song song/Chàng trai gối mộng trên trang sách/Tỉnh thức, mùa xuân rụng hết hồng"... "Xuân không mọc nữa với trăng rằm" (theo Hoàng Cát, bình sinh, những đêm hè, Xuân Diệu thường mang ghế bạt nửa nằm nửa ngồi ra hóng mát dưới cây hoàng lan, chờ cho thành phố bớt ồn ào ông mới ngồi vào bàn làm việc một mạch tới tận khuya...; từ 1939-1940 đôi bạn thơ Xuân-Huy đã ở cùng nhau ở 40 Hàng Than, sau đó 1954 mới về 24 Cột Cờ mà không mấy ai là không biết "nhà tôi hai bốn Cột Cờ/Ai yêu thì đến, ai lờ thì qua" sau Cột Cờ đổi tên thành đường Điện Biên Phủ, cặp thơ trên thành "nhà tôi hai bốn Điện Biên/Ai yêu thì đến, ai phiền thì qua")]

nếu có thời gian và sẵn văn bản thì thích sờ soạng linh tinh, ví như đọc truyện ngắn của Xuân Diệu 

Nevermore, chuyên khảo Poe

ở đây chỉ xoay quanh Nevermore - Hồi ức đau buồn và bất tận, sách chuyên khảo nghiên cứu và dịch thuật Poe của Hoàng Tố Mai [HTM (trong sách không thống nhất in đầy đủ tên tác giả hay viết tắt, tự nhiên đến 1 khúc thấy "HTM nhấn mạnh" "HTM in nghiêng" rồi lúc sau lại "Hoàng Tố Mai nhấn mạnh"], chứ không bàn đến những công trình khác về Poe [được dẫn trong Nevermore] hay tác giả khác bình luận Poe, như Baudelaire hay Borges chẳng hạn. Nevermore - Hồi ức đau buồn và bất tận, hiện là sách nghiên cứu Poe cẩn thận nhất cho đến giờ, ở Vn. Sách gồm 2 phần, phần 1 Nghiên cứu và phần 2 Dịch thuật [dịch 2 bài thơ (Những quả chuông, Con quạ), 2 tiểu luận (Nguyên lý thơ, Triết lý về soạn tác), 1 bài phê bình (Những câu chuyện được kể hai lần của Nathaniel Hawthorne - trong bài phê bình này, Poe chỉ ra những đoạn trong Dạ hội giả trang của ngài Howe, Nathaniel Hawthorne bắt chước, có thể dùng "đạo văn" William Wilson của Poe :p)]; có thể đẩy, đọc phần 2 Dịch thuật trước để nắm được văn bản thơ và 2 bài tiểu luận được phân tích ở phần 1 Nghiên cứu

lý do sau mấy năm mua sách mà giờ mới đọc Nevermore là vì giờ mới có thời gian đọc một vệt Poe liền mạch và hoãn tới giờ là vì, ngay khi mua sách, mở mục lục thấy Charles Baudelaire bị thành Vharles, rồi lại thấy cả Bóng đè của Đỗ Hoàng Diệu được lấy làm ví dụ dùng Triết lý về soạn tác của Poe để phân tích, mình hơi thảng thốt [lúc 19-20t đọc Bóng đè như tra tấn, không phải vì câu chuyện ấy lạ với mình nên như tra tấn, mà vì nó thường, nên hồi lâu lắm đã mang cho vào quán của bạn, không có ở nhà để đọc lại, đọc lại để lý giải tại sao HTM chọn Bóng đè; lâu lâu sau đó mình mới lên quán bạn cầm về để đọc lại được] nên chưa phải lúc sờ đến Nevermore 

và đúng là không đúng thời điểm thật, nếu 3 năm trước đọc. Đọc sách viết về những quyển sách, sách nhận định phê bình thì chỉ nên đọc khi đã đọc đủ nhiều các quyển sách, tác giả là đối tượng của nghiên cứu, phê bình. Nên lúc này đọc mới là đúng; đây cũng là quyển thứ 2 trong thời gian gần đây mình đọc liên quan đến lý thuyết văn học, nghiên cứu phê bình [quyển kia là Các khía cạnh của tiểu thuyết - Forster]

ngay những trang đầu tiên, người đọc biết mình đang đọc một công trình nghiên cứu mang tính học thuật [dẫn nguồn, gắn danh sách các sách tham khảo rõ ràng, index] nhưng không cứng nhắc như tài liệu giảng dạy, điển phạm [ở đây mình lại gặp Hoài Thanh được nhận định là cây bút phê bình Thơ Mới số 1, không thể chịu được câu này, khổ thân tú]; tác giả HTM viết thoát khỏi tính tỉ mỉ liệt kê không cần thiết, không ề a dài dòng, có nhận định cá nhân, đôi chỗ ta nhìn thấy một nụ cười khuất sau các câu kết [sự hài hước luôn thiếu trong vhvn và nhất ở nữ]

cái nhận được nhiều là ở phần 1 Nghiên cứu, trong đó các ý chính trong 2 tiểu luận Nguyên lý thơ, Triết lý về soạn tác của Poe đều đã được nói ở đây, phần Nghiên cứu ngả về Poe thơ hơn Poe văn xuôi, nhất là bài viết xếp Poe - Baudelaire - Hàn Mặc Tử [trong đó Hàn Mặc Tử là ảnh hưởng gián tiếp Poe qua Baudelaire, theo nhận định của tác giả]; bài viết này đã xoáy vào vai trò của hiệu lực cảm xúc [emotional effect] trong văn bản, chính nó đưa đến sự lây lan cảm xúc [contagion affective], bầu không khí tinh thần mà văn chương nghệ thuật tạo ra - là thứ tôi mong muốn, chứ không phải những lý thuyết văn học, phân tích kỹ thuật - một người đọc văn chương thuần tuý như tôi không cần học thuật để làm gì, chúng tôi càng ít tiếp xúc học thuật thì càng được bảo đảm niềm vui thuần tuý việc đọc văn chương của mình hơn 

ở bài về Poe văn xuôi, HTM thu hẹp phạm vi nghiên cứu dù đã chia Poe thành 3: kinh dị, trinh thám và rối loạn tâm thần [tôi thì làm 4, với tôi là phải có Poe tiên tri, thậm chí nhỏ nữa, tôi còn muốn 5, thêm Poe hài hước], nhưng chỉ chọn viết về Poe rối loạn tâm thần qua 3 truyện được đọc rộng rãi: Trái tim kể tội [ngay khi đọc một vệt Poe được dịch, tôi đã để ý chi tiết sách của nhà nào dịch đúng tên truyện The tell-tale heart thì tôi đọc nhà đó trước, và như thế quyển của Thư book lấy luôn tên Trái tim thú tội, tôi đã đẩy xuống dưới danh sách đọc luôn, nó chỉ đứng trên quyển của Trường Phương thôi hic], Con mèo đen, Thùng rượu Amontillado; ở đây rất tiếc vì tác giả đã không lấy thêm William Wilson vào [chính truyện này điển hình cho người kép, nó cũng gần với một giai đoạn cuộc đời Poe, tất nhiên không phải duy nhất, nhưng nó là điển hình, mà từ đó ta đặt Dostoievski chịu ảnh hưởng của Poe cũng không có gì lạ]

về trường hợp Bóng đè của Đỗ Hoàng Diệu mà tác giả HTM chọn dùng lăng kính Poe Triết lý về soạn tác để soi nghệ thuật kể chuyện, tôi thấy Bóng đè quá được ưu ái, tôi hay nói đùa rằng dùng dao mổ trâu giết gà. Tôi đã mất công đọc lại Bóng đè để nhìn theo hướng của tác giả, nhưng không cố nổi. Ở đây, qua Triết lý về soạn tác và bài phê bình sách của Nathaniel Hawthorne, Poe đặc biệt nhấn vào giọng/giọng kể [tone] và đưa ra 3 sự kết hợp:

- cốt truyện bình thường, giọng kể đặc biệt

- cốt truyện đặc biệt, giọng kể bình thường

- cả cốt truyện và giọng kể đều đặc biệt

HTM nhìn Bóng đè là trường hợp 3, và chỉ rõ dùng từ "đặc biệt" là chưa sát, mà mượn chữ của Poe "ám gợi" [suggestiveness] - yếu tính của thi ca; nhưng tôi lại thấy những gì được sử dụng trong Bóng đè thiên về "ám chỉ" [allusion] hơn "ám gợi"; từ xưa tôi không phủ nhận câu chuyện của Bóng đè là một câu chuyện lạ trong môi trường vhvn thời điểm ấy, có những đoạn viết thực sự lên đồng, từ ngữ dùng những đoạn đó ăn nhập như được lộc để viết, nhưng cơn lên đồng qua nhanh và hết cơn thì nó khiên cưỡng, gượng ép, rời rạc; Bóng đè cũng là truyện ngắn được viết tốt nhất trong cả tập truyện. Phần cuối của bài viết này, tiểu mục Khi trí tưởng tượng nằm trong giới hạn của hiện thực, không chỉ nhắc đến Đỗ Hoàng Diệu, Nguyễn Huy Thiệp [cùng những ẩn dụ chính trị quan hệ tq-vn] mà còn dẫn Vụ án, Hoá thân của Kafka [nhất là khi nhìn 2 tác phẩm của cùng tác giả nhưng, 1 trong giới hạn của hiện thực và, 1 xoá bỏ ranh giới hiện thực ngay từ đầu; 1 ví dụ quá rõ ràng] và một nhận định của Dostoievski của tôi về Poe: "ông gần như luôn chọn hiện thực hiếm hoi nhất và đặt nhân vật của mình vào trong tình huống quan tâm khách quan nhất". Đây là một bài viết, phải dùng viết tốt; tôi rơi vào trúng tình cảnh đánh giá bài phê bình viết tốt hơn đối tượng bài phê bình nhắm đến

[phần nghiên cứu có 1-2 lỗi trình bày (trong đó có 1 lỗi lặp nhiều), phần dịch thuật riêng ở bài Con quạ đã có khoảng 3 lỗi typo, 1 lỗi chính tả (clasp - siết được để xiết, đây chắc là cách viết của HTM, TĐ giữ nguyên); mục lục viết Vharles... với sách chuyên khảo thì thế này là ok rồi]

serfdom

 

15 năm quyển sách trong nhà nay mới mở ra đọc tiếp từ trang đánh dấu, rồi nghĩ thế nào đọc lại từ đầu; ngáp từ sáng tới giờ như nghiện. Cái gì tiến tới tuyệt đối cũng méo mó, tự do tuyệt đối hay kiểm soát tuyệt đối [toàn trị] cũng đều điên rồ như nhau; nhất là luận điểm cốt yếu ở đây: tự do và/gắn với hệ thống kinh tế, đặt vấn đề và kết cho nó thì dễ dàng hơn quãng đường đi từ 2 mốc này đến nhau; cái này không nằm trên trang giấy được, trên trang giấy tưởng là chặt chẽ học thuyết, đóng lại đã thành thực tại như mèo mửa, nói gì trên trang giấy còn lỏng lẻo và nhiều lỗ hổng

vậy là đã 80 năm kể từ lần đầu nó được một nhà xuất bản nhận in sau khi liên tiếp qua tay 3 nhà từ chối. Ở Vn, lần xuất bản đầu năm 2009 [trước đấy thấy bảo có bản dịch, mà tôi thích tên này hơn: Con đường dẫn tới chế độ nông nô, của Nguyễn Quang A trong tủ sách SOS] và đến giờ quyển sách vẫn được săn đón nhưng ít người đọc, nếu mà đọc Hayek toàn bộ thì chắc chắn chẳng còn được mấy [khả năng cao số ít ấy lại đang không ở Vn, nếu có ở thì ngồi tù khám lớn] 

lạy cụ [lạy cụ này cho câu của L. trích đăng trong ảnh], chính những chính phủ cồng kềnh nhất thể đã biến nhà nước thành địa ngục trần gian khi cho rằng mình đang cố gắng biến nó thành thiên đàng trên mặt đất. Một người suy nghĩ đơn giản và coi nhẹ mọi sự như tôi: tự do phải gắn với kỷ luật, tự do trong prison kỷ luật ấy cho đến khi nó không còn là prison hoặc prison ấy đã thành một phiên bản prison khác cứ xây nên rồi tự huỷ như cơ chế sinh sôi tái tạo và tự huỷ của tế bào trong cơ thể [tôi không chọn Sartre hay Camus, tôi nhìn cả 2]; quan trọng ở đây là liều lượng và đúng thời điểm