những hiệu quế

 

giữa các ghi chú, chọn hoàn thiện Những hiệu quế vì giữa mùa hè Hà Nội có một ngày xám xịt se lạnh trời nghiêng trút thả nước xuống nhả nhích cả ngày, một cảm giác rất khó tả như khi đọc Những hiệu quế và Phố Cá Sấu trong tập Những hiệu quế, Bruno Schulz. Những hiệu quế gồm 15 truyện ngắn và Xuất bản Khác đã gộp novella Sao chổi vào cùng, nên tập truyện gồm 16 truyện

Schulz viết những câu truyện không có cốt truyện, không chuyện. Viết với con mắt của người hoạ sĩ [ông tả màu sắc, sắc thái của cảnh: tăng/giảm, lên/xuống từng quãng tám của màu (tr8, tr119); đọc Schulz như nghe thấy thang âm, giai điệu] những nét phác thảo đơn lẻ chia tách từng chi tiết, mảng màu, hình khối, phối cảnh được viết đẹp đến không tưởng, đôi lúc phải dừng lại để tin rằng người ta có thể mô tả, hình ảnh qua ngôn ngữ có thể đẹp, có thể lạ kỳ độc đáo đến không tưởng cỡ này hay sao, không hình dung nổi có thể tả như thế; rồi lại chính những nét phác ấy lặp lại, luyến láy như điệp khúc của bản nhạc; chính sự lặp lại này, khiến người ta tự hỏi, gọi đây là tập truyện ngắn thì phải hay không phải, nó hoàn chỉnh như một truyện không truyện. Chính vì không truyện nên có thể đọc bất cứ trang nào, dù là một đoạn văn không đầu không cuối thì ai cũng sẽ nhận ra thôi: văn chương Schulz là văn chương kỳ khôi khó cưỡng, ta đọc một đoạn bất kỳ rồi đọc tiếp đọc tiếp và tự hỏi ta đã bỏ lỡ gì ở những đoạn trước đó và cứ thế trở lui để đọc rồi lại đọc trở xuôi đọc quay vòng lặp lại. Schulz vẽ trong những mô tả mơ hồ thực hư chồng lấn nhau như một người trôi trong môi trường chân không, từ đó dần hình thành bức tranh sinh động về nơi chốn tỉnh lẻ, những phố những vườn những phòng, không gian và con người... với hình ảnh người bố là trung tâm và là nhân vật giữ tất cả tụ lại vòng xoáy mê cung vô biên của ký ức và tưởng tượng trong con mắt, cảm nhận của một đứa trẻ 

rất nhanh chóng đọc những truyện ngắn đầu tập Những hiệu quế người ta nghĩ đến Kafka; những mô tả về người bố, dẫu những gì về người bố ảnh hưởng lên Kafka và Schulz khác nhau [bố của Schulz - một người bố với những tư duy, ý tưởng, thử nghiệm kỳ quái; hình ảnh không giống bất cứ người bố nào trong văn học, thậm chí, ngoài đời có người bố như thế này thật sao: không hẳn xa cách, chỉ là, cơ thể con người mình có chịu nổi độ toả nhiệt của người bố ấy không], rồi khi đến Gián [Schulz miêu tả bố mình di chuyển với nhiều chi, những chuyển động phức tạp và bò đi với cách thức của một con gián trong nhà] thì chính là hiện thân của Hoá thân, dẫu Schulz phủ nhận mình từng đọc Kafka trước đó; người ta có thể tin có thể không, nhưng tôi hoàn toàn tin điều ấy; có kinh nghiệm về chuyện gì đấy rồi thì người ta mới có kinh nghiệm về chuyện gì đấy và hiểu, tin. Có những truyện ngắn cho tôi cảm giác, con người kỳ lạ này viết như thể sự sôi nổi của thế giới, sự đờ đẫn ù lì của khắp chung quanh thì cũng đều ập đến họ vũ bão khiến họ như kẻ chân không lơ lửng, và đang tìm cách xoá đi, thủ tiêu vết tích của mình thông qua cách viết xảo quyệt đánh lạc hướng thực tại khép lại mỗi truyện, như cách cho các nhân vật tan biến tại thời khắc cần xoá vết tích, cần thủ tiêu, một cách tan biến rất lừa mị, vô định và quái lạ

tôi đã định chọn Chim, Ma nơ canh - những hình thức của vật chất để mở màn Những hiệu quế và khi dừng ở đấy, tôi đã nghĩ ngay có lẽ đây cũng là những truyện ngắn tôi thích nhất; cho đến khi đọc truyện Những hiệu quế, một cảm giác lạc đường, lạc trong cả cảm nhận của mình như phố xá trong cơn bão mọi nơi chốn ngóc ngách đều khiến ta không còn nhận ra, cảm giác của hân hoan khám phá rất khó tả như được sống lại ký ức dẫu không hề vui [có những giây tôi như trở lại cảm giác đọc Shosha], như mê cung, như thực tại và cũng như tưởng tượng; một thế giới không thực, nó xoá luôn dấu vết của chân chạm đất và không chạm đất, thủ tiêu mọi vết tích thực tại; rồi tôi liền nghĩ Modiano với những phố, Modiano có đọc Schulz không, nhất là ngay sau Những hiệu quế là Phố Cá Sấu, tôi nghĩ đến Modiano lắm 

cũng rất may, Schulz để lại không nhiều nhặn gì, chứ nếu đồ sộ như Kafka [mà thật ra Kafka muốn xoá dấu] thì rồi người ta lại rồ lên vì Schulz. Văn chương không có truyện có thể trở thành thứ văn chán đờ người với đám đông, và dù chán, nó không ngăn cản sa cạ bầy đàn rồ lên vì nó, sức hấp dẫn của những gì người ta có thể hiểu hay không hiểu, cảm tri hay không là như nhau. Không nhiều, trong 2 tập truyện thì lại có một truyện tên Quyển sách. Hay lắm

ps. đây là lần hiếm hoi đọc truyện ngắn, tôi thích nhất trúng cái truyện là tên của tập truyện. Hay lắm

bìa sách màu ghi, màu ghi là màu trắng quá sáng