không vướng mắc

 

Ông già Goriot [Lão Goriot] nằm trong phần 1: Khảo cứu phong tục, cảnh 1: Những cảnh đời tư trong Hí trường thế giới [Tấn trò đời, Tuồng đời]

phải đọc Ông già Goriot, một tác phẩm quan trọng trong Những cảnh đời tư, không hẳn vì nhân vật lão Goriot với tình yêu thương con đến lầm mà vì, nó vẽ ra cảnh nhà trọ bình dân đối diện với cuộc sống phòng khách hoa lệ phù phiếm giả trá của Paris; vì những nhân vật điển hình như Eugène de Rastignac có thuở bình minh làm quen với Paris ở đây - nhân vật này sau đó đã xuất hiện lại trong rất nhiều tác phẩm khác [và sinh viên y khoa Bianchon mà sau này là bác sĩ, như Những vinh nhục của César Birotteau], điển hình là Miếng da lừa, anh chàng này nhìn chung diễn tiến đúng tiến trình của một chàng thơ ngây thuở đầu choáng ngợp trước hoa lệ và từng bước đi vào đi lên các từng lầu khác, một con người tham vọng, kiên trì, không đến nỗi nào với bạn bè và các quý bà; cũng từ Ông già Goriot còn biết về đời tư của 2 cô con gái [và nhân tình của họ] 2 chàng rể của ông, cũng như người bà con của Rastignac - nữ tử tước de Beauséant; và một nhân vật tôi rất thích: Vautrin [Jacques Collin, và biệt danh, và tên khác nữa] 

...

cảnh tôi thích nhất ở Lão già Goriot là cảnh Vautrin bị bắt. Đây cũng là nhân vật, hiện tại trong những gì đọc của Balzac, tôi thích nhất, một kẻ không vướng mắc ảo tưởng con người, nhưng vướng ảo tưởng mắt quỷ; nhân vật này đại diện cho motif giao kèo với quỷ của Faust, hình như tôi hay thích những nhân vật như thế: tinh quái, hiểu sự đời, có vay có trả, biết mua chuộc nhưng cũng không hề kém tình cảm... thật ra còn thấy dễ chịu với con người này, có gì đó kẻ sĩ anh hùng, nói được làm được 

cảnh thấy trường đời nhất là cảnh vũ hội ở nhà nữ tử tước de Beauséant, tất cả những tình tiết nhỏ liên quan đến đêm vũ hội ấy, những con người đến dự họ đã chuẩn bị gì, đến vì lẽ gì, những gì diễn ra trước trong và ngay sau đêm vũ hội. Hãy nhớ ngay sau vũ hội nữ tử tước de Beauséant rời đi và vì sao rời đi, sẽ là một cái mốc để có ứng chiếu với các nhân vật mong được mời, mong được đến sự kiện này [như 2 cô con gái của ông Goriot, chẳng hạn]

cảnh buồn thảm nhất là cảnh ông già Goriot giãy chết, đây bao hàm cả đám ma của ông lão, một trong những cảnh quan tài huyệt mộ thảm nhất trong những gì tôi đọc [Cuốn sách không tên của Hồ Dzếnh chính thế làm tôi mất ngủ, không chỉ vì câu chuyện buồn, vô vọng bất lực]

trong ảnh tôi đọc quyển bên trái [quyển sách xb năm 1968, chất lượng sách vẫn còn rất tốt, phải cái không biết sao lại nhiều lỗi thế]; quyển bên phải dịch tóm tắt tác phẩm Lão Goriot, còn chủ yếu là các bài viết mang tính trường học bình giảng tác phẩm, có thể tham khảo được, nhưng nên kiểm chứng các bài viết về cái được nói đến đối xứng với toàn bộ vở kịch của Balzac dựng nên. Đọc Balzac tức là gắn liền với một thao tác: đọc lại [và tra cứu]; nên mới có thêm 2 quyển bên trên để giở giở giở tìm các chi tiết cần tìm, cần đánh dấu; chính thế nên chú thích trong các tác phẩm của Balzac rất cần thiết, càng chú thích cặn kẽ càng dễ trở lại, cũng vì lẽ này nên bản Những vinh nhục của César Birotteau, Mặc Đỗ dịch, do NN làm sẽ được dùng nhiều trong hành trình đọc Balzac