đọc Diêm Liên Khoa [Yan Lianke] tiếp

 

sau đúng gần 10 năm mới tiếp tục đọc Diêm Liên Khoa. Lần trước đọc theo thứ tự: Người tình phu nhân sư trưởng, Kiên ngạnh như thuỷ, Phong nhã tụng. Lần này tiếp tục với 4 quyển: Nàng Kim Liên ở trấn Tây Môn, Đinh Trang mộng, Ngày tháng năm, Tứ thư và thứ tự theo đúng trình tự sáng tác/xuất bản sẽ như trong ảnh

cứ tưởng sẽ không thể đọc tiếp Diêm Liên Khoa nhưng hoá ra vẫn có thể đọc trong hưởng thụ, đặc biệt là Tứ thư; câu chuyện Tứ thư không mới [trí thức trong guồng quay cối xay lịch sử, đại nhảy vọt, học tập cải tạo, "ăn thịt người"...; nhất là chương cuối mang tên Bản thảo, một lời ẩn dụ như cái nhìn toàn cuộc lịch sử từ trên cao cho Tứ thư và số phận con người trong guồng quay lịch sử, chế độ; mình vẫn hay đùa mọi người, nếu TQ có Nobel Văn học, khả năng cao réo Diêm Liên Khoa vì những Kiên ngạnh như thuỷ, Phong nhã tụng quá hợp tiêu chí Nobel (trong địa hạt châu Á, chắc khó lòng réo Murakami vì viết quá cá nhân), giờ có thể thêm Tứ thư], nhưng cách viết và cấu tứ của nó là điểm nhấn trong cả 7 quyển của Diêm Liên Khoa mình đọc

Nàng Kim Liên là một hình thức viết lại cho những gì đã quen, gột hình ảnh gắn với tên nàng Kim Liên của Kim Bình Mai và một phần Thuỷ Hử [bảo lúc nào có thời gian muốn đọc Tây Du Ký và Kim Bình Mai mà cứ lần lữa]; nói viết lại vì cùng nàng Kim Liên, cùng một vài nét tương đồng, chi tiết giống nhau nhưng nàng Kim Liên của Diêm Liên Khoa không phải Phan Kim Liên của 2 tác phẩm kể trên. Nàng Kim Liên lúc này xuất hiện ở vùng đất gắn với Diêm Liên Khoa: Bá Lâu [mà 10 năm trước, bản dịch thường dùng Bả Lâu], đây cũng là vùng đất của Ngày tháng năm; câu chuyện cũng dễ đoán, không mới, dễ đọc và khi gấp sách lại, người ta bùi ngùi như bao câu chuyện làng quê TQ [hay phim TQ về đề tài nông thôn]

bùi ngùi khi gấp sách lại, trong 7 quyển thì Đinh Trang mộng đứng đầu; tiểu thuyết khiến người đọc và ngay cả Diêm Liên Khoa là tác giả, cũng không khỏi hụt hẫng, áy náy vì mang đến sự đọc/viết đau đớn cho nhau. Văn học TQ thường làm người ta cười chua chát [không thể gọi là cười, vì cười đau đớn thế này thì ai dám định nghĩa khóc] ngay cả khi họ đang viết về một hiện thực tàn khốc đến phi lý; ở đây là căn bệnh AIDS những năm 90 thế kỷ trước và thập niên đầu thế kỷ này, xuất phát từ việc vận động người nông dân đi bán máu, làm giàu từ bán máu, bán máu thành kế sinh nhai và từ đấy cuộc sống của một vùng quê thay đổi tất tật, xoá sổ sự sống một thôn trang [câu chuyện được Diêm Liên Khoa viết dựa trên chuyện thật về một vùng quê khi Diêm Liên Khoa theo chân bác sĩ nhân chủng học cùng nhóm hoạt động đến trong vai trò người động viên tinh thần]. Một câu chuyện ám ảnh

trong 7 quyển thì Ngày tháng năm là một màu sắc hy vọng sáng sủa hoàn toàn khác với 6 quyển còn lại. Cũng vẫn là vùng đất Bá Lâu, nhưng Bá Lâu trong hạn hán. Cả làng đều bỏ đi tìm nguồn sống, nhân vật câu chuyện chỉ còn lại ông lão 72 tuổi, con chó mù và một cây ngô ông lão gieo hạt chăm nom như một tia hy vọng mỏng manh cho một tương lai không biết có thành quả, có đến hay không; cây ngô lúc này cũng trở thành một nhân vật quan trọng khi người đọc được chứng kiến từng trạng thái sinh tồn của nó, được ông lão và con chó mù chăm nom, cắt đặt thay phiên nhau bảo vệ tia hy vọng; ở phía bên kia, tạo kháng lực cho ông lão, con chó mù và cây ngô là chuột và sói và tất nhiên, cả ông Trời [sao mãi không mưa]. Người đọc thường sẽ biết motif quen thuộc Ngày tháng năm, nhưng vẫn đọc, vì đó là một câu chuyện về hy vọng và người ta thường sẽ dõi theo hy vọng của kẻ khác như thầm cầu nguyện nuôi hy vọng chính mình [như mình dõi theo thì hy vọng của kẻ khác cũng được nuôi thêm hơn nữa], thêm nữa, đây là một câu chuyện lạ nếu đã quen đọc Diêm Liên Khoa

có lẽ về sau tôi vẫn có thể đọc Diêm Liên Khoa. Tứ thư sáng tác 2010, câu chuyện không mới nhưng Diêm Liên Khoa dám viết lung tung không vì việc xuất bản, chuẩn bị tinh thần "văn học đút ngăn kéo" không trông đợi được xuất bản, gọi là phản đồ của viết lách, hoàng đế của viết lách chứ không phải nô lệ của bút mực, dám triệt để tự do giải phóng từ ngữ và luận thuật cho việc viết như nói bạt mạng, bạ đâu nói đó về hàng ngàn hàng vạn trí thức [hình như 23300 trí thức] còn sống và đã chết cùng thời kỳ lịch sử bị lãng quên... "trời phải đổ mưa. Cô dâu phải về nhà chồng. Phản đồ thì cứ việc là phản đồ thôi". Người ta dám viết một câu chuyện không mới với cách viết mới. Tôi không có lý do gì không đọc và tiếp tục đọc, dẫu với tôi, văn học TQ luôn cho tôi cảm giác họ cường điệu, làm quá, kịch quá; nếu đơn vị xuất bản tiện xuất bản vài qua quyển nữa thì tôi cũng sẽ tiện gom gom đọc một thể; tôi quen với việc đọc xong thì đẩy đi rồi, cần đọc muốn đọc thì tìm cách đưa về nhà đọc, đọc xong không quá lưu luyến như xưa, đều có thể đẩy đi được 🙂

Đọc Diêm Liên Khoa (Yan Lianke)

Việc vừa đọc vừa lướt giống như tìm bắt sợi dây ý tưởng, còn cụ thể hóa nó thì phải đọc-lướt-hệ thống lại. Đến lần đọc Diêm Liên Khoa này mới phát hiện ra mình đọc đảo lộn trật tự quá trình sáng tác của tác giả, nó đóng vai trò đáng kể khi muốn tìm hiểu về một người viết. Tôi đã đi theo trình tự xuất bản ở VN: Người tình phu nhân sư trưởng - Phong nhã tụng - Kiên ngạnh như thủy (trình tự đúng phải là Kiên ngạnh như thủy - Người tình phu nhân sư trưởng - Phong nhã tụng) và tôi hiểu vì sao Người tình phu nhân sư trưởng lại được xuất bản trước nhất, có thể nó đánh vào một cốt truyện tiếp cận nhiều nhóm độc giả hơn hết, dù gì mối tình vụng trộm của một anh lính cần vụ trẻ tuổi với người vợ 32 tuổi của ông tư lệnh sư đoàn bị bất lực, liệt dương chắc chắn sẽ thu hút sự tò mò của số đông người đọc hơn chuyện tình (cũng vụng trộm) của đôi trai gái hừng hực làm Cách mạng trong Kiên ngạnh như thủy, và chắc chắc là ăn đứt tấn bi kịch của tri thức trong Phong nhã tụng, nhỉ 
Về ý tưởng tiểu thuyết, Người tình phu nhân sư trưởng và Kiên ngạnh như thủy đều xoay quanh thời kỳ cao điểm tôn thờ cá nhân lãnh tụ, thần tượng (1967) và cuộc Đại Cách mạng Văn hóa Trung Quốc (1966-1976) được coi như một hiện thực hoang đường-thời kỳ Cách mạng đầy biến thái bệnh hoạn hoang đường ở đất nước này. Ở cả Người tình phu nhân sư trưởng và Kiên ngạnh như thủy, dường như các nhân vật chỉ có thể đạt tới khoái lạc xác thịt khi được làm tình bên cạnh những hình tượng, cuốn sách Đỏ, khẩu hiệu của Mao Chủ Tịch, những khẩu hiệu Vì nhân dân phục vụ, những ca khúc Cách mạng trên loa đài... tình dục có khả năng đưa con người ta đến được miền đất phiêu ziêu cực lạc thì tinh thần, ý chí "làm Cách mạng" hay lấy sự tôn thờ cá nhân lãnh tụ ra để minh chứng cho đỉnh cao tình yêu với những con người trong hai cuốn tiểu thuyết này cũng vậy, có thể xem đã đưa họ đến cõi trên cao, nắm bắt được kích thước của "Vĩnh Hằng Cách mạng" (ha, Cách mạng ơi là Cách mạng) chính vì thế tôi mới nói hai cuốn tiểu thuyết này viết về một giai đoạn hoàn toàn biến thái của Trung Quốc, đặc biệt là cuốn Kiên ngạnh như thủy, cảnh có thể xem là đỉnh cao ung bệnh chính là ở chùa Trình (khoảng trang 400), đôi uyên ương làm Cách mạng cực kỳ bệnh hoạn, có thể xem như ăn mù tạt ở xứ Tàu đi . Cuối cùng thì sao, người Cách mạng lại bắn súng vào não sau người Cách mạng. "Cách mạng vẫn chưa thành công, đồng chí à, bạn vẫn cần cố gắng" 

Phong nhã tụng cũng vẫn là chủ nghĩa hiện thực hoang đường nhưng nó là mặt của giới trí thức đương đại, nếu coi Phong nhã tụng là cuốn tiểu thuyết của Hèn Đại Nhân thì cũng chẳng hề sai. Đọc Phong nhã tụng, tôi thực sự kiên nhẫn, đi hết từ ngớ người này đến ngơ ngẩn khác, không khỏi ngạc nhiên con người trí thức có thể hèn đến mức như vậy hay cái hèn này là đỉnh cao của sự bỉ đời. Đến tận trang 390 tôi mới tóm được cái mình sẽ viết về, tức là đến cao trào bao nhiêu mủ chất trong tim kẻ trí thức như được nặn ra hết thì tôi mới chạy lại trong đầu mình từ đầu tới giờ tôi đã đi cùng cái anh trí thức Hèn Đại Nhân này qua những gì 

Có rất nhiều tác giả đã quyết định gắn mình vào một vùng lãnh thổ (nghĩ ngay đến một tác giả VN tôi đặc biệt quan tâm, Nguyễn Bình Phương gắn mình vào vùng đồi núi phía bắc), Lý Nhuệ là vùng nào nhỉ (quên xừ nó tên), có thể sắp tới tôi cố gắng đọc Mạc Ngôn hơn nữa với Cao Mật, còn Diêm Liên Khoa là quê hương Bả Lâu, dãy núi Bả Lâu ( ý tưởng sáng tác cuồng vọng mà tản mạn của tác giả: Năm tháng Bả Lâu). Tại sao tôi lại quyết định đọc Diêm Liên Khoa liền 3 tiểu thuyết? Vì ông tạo dựng câu chuyện của mình với những tình tiết gần như là hoang đường, hoàn toàn không thể xảy ra trong cuộc đời được, nhưng những hoang đường ấy lại biểu đạt một quá khứ rất thật, hiện thực trần trụi thê lương, một tấn bi hài kịch cười không được khóc không xong.
Người tình phu nhân sư trưởng và Phong nhã tụng được dịch bởi Vũ Công Hoan, còn Kiên ngạnh như thủy là Minh Thương, cảm quan người đọc ngay từ những trang đầu tiên, ví như tôi là kẻ đã đọc hai quyển Người tình phu nhân sư trưởng và Phong nhã tụng của Diêm Liên Khoa trước thì ngay khi bập vào Kiên ngạnh như thủy đã nghĩ ngay, ồ, đây mới là thứ dịch có thể tóm đúng văn của Diêm Liên Khoa này; ôi zởi, sao giờ mới xuất bản đúng giọng văn của Diêm Liên Khoa chứ hahaha.

ps: lần sau không chơi đọc một mạch cả mấy quyển của một tác giả Trung Quốc đâu, ngán thấy cụ cố luôn