Balzac - Dostoievski - Mauriac

 Balzac - Dostoievski - Mauriac 

đêm qua trong một đoạn đọc cha đạo và cậu bé 17 tuổi của Mauriac, lúc ấy cảm động cứ sụt sịt không rời sang đoạn khác được. Muốn nối Mauriac vào Dostoievski, không chỉ theo hướng những con người tôn giáo, dù cũng là có Chúa, giữa sự cơ cực vất vưởng của những linh hồn thiếu vắng Chúa và sự hiện hữu của Chúa; mà muốn nối 2 con người vào nhau trong lối nhìn bản tính con người gắn với mệnh cách của họ

nhưng đồng hồ đã chỉ 1 giờ sáng, nếu không ngủ ngay thì ngày mai lưng sẽ đau như trời giáng; thế là buông sách tắt đèn nhẩm thần chú: ngủ đi tú. Nhưng tim không nghỉ, tình chí không nghỉ thì mắt cưỡng chế chỉ là nhắm chứ không ngủ; tham vọng  lúc này còn đòi nối tiếp vào Balzac; đầu nó bắt đầu cò quay, nối Balzac - Dostoievski - Mauriac hay là lấy Mauriac làm trung gian vì Balzac - Dostoievski nối vào nhau trước thì cái nhìn của mình đang tỏ ra cao ngạo đấy :))) [nhưng Dostoievski là độc giả của Balzac mà, cũng có phải cao ngạo gì đâu nhỉ :p]... cứ hình dung những thứ mình sẽ viết thế rồi cũng chìm vào giấc ngủ với đủ mọi câu văn, trang sách mà không biết là mình viết hay đang đọc kẻ khác viết. Không khác gì một cuộc hành xác, bị đeo gông đày ải trong sa mạc

sáng ngồi dậy trên giường, kết cục vẫn là lưng đau như trời giáng, vì nằm nhưng ngủ không được mấy, thận có được nghỉ đâu. Vẫn đau lưng như dự đoán và lại còn không viết được cái mình muốn viết, vì nó qua mất rồi; chỉ tiếc vì đã không làm, lại một lần ngu

muốn viết một mail, để được đọc người khác viết, để được nghe ý người ta nói; nhưng tự thấy phải tự làm tự chịu. Tặc lưỡi lên vườn nhìn cây thì hoa đã héo tàn. Hoa héo hoa tàn rồi tú ạ, hết vị, thôi tú tự cấu chí mình đi :)))

Saigon

đây là 3 quyển tiểu thuyết về chiến tranh Việt Nam, mang đến 3 trạng thái khác nhau cho người đọc

trong đó, Một người Mỹ trầm lặng [thuộc kế hoạch Graham Greene dài của tôi, hiện trong nhà có 5q tiếng Việt, 1q tiếng Anh, và tôi đang chờ thêm] là giai đoạn Mỹ những năm 40 - 50 thế kỷ trước ở VN [Graham Greene đến VN lần đầu khoảng 1942-1943 và gần 10 năm sau mới trở lại]

Ở lưng chừng thời gian, thiên về những dai dẳng hậu chiến, những người Mỹ tham chiến và người dân VN. Quyển này tôi đọc vào khoảng mùa hè 2010; giờ đây, tôi không còn nhớ gì ngoài cảm giác về nó, một văn chương hồi cố tiết chế và ám ảnh, có lúc nó gây trầm cảm như người lính hậu chiến [thi thoảng đọc truyện trinh thám, nếu nhân vật là quân nhân, sẽ bắt gặp cảm giác này về chấn thương tâm lý của họ], có lúc nó lại gây cảm giác cái nhìn xa lạ không còn nhận ra của một người nước ngoài trở lại nơi mình tham chiến

Saigon khó gọi là tiểu thuyết [2 tập, tổng khoảng 1000 trang]. Nó như một truyện dài mang thông điệp hoà giải và thể hiện cái nhìn khách quan của một người kể chuyện muốn người đọc hiểu về các bên trong cuộc chiến, về tình thế lịch sử thế giới và khu vực thời điểm ấy; không nhiều văn chương, từng giai đoạn lịch sử chiến tranh hiện ra chia rõ Saigon thành từng phần theo diễn tiến thời gian và cuộc chiến, từ lúc nhân vật chính Joseph Sherman 15 tuổi, con một thượng nghị sĩ Mỹ đến VN lần đầu, cập cảng Saigon những năm 1920 Pháp thuộc đến khi Joseph ở tuổi 63 với hình ảnh do người vợ thứ 2, nhìn từ trên chiếc trực thăng cuối cùng cất cánh rời Saigon kết thúc chiến tranh ở VN 30/4/1975: ông vẫn còn ở trong hỗn loạn đám đông tìm đứa cháu ngoại của mình để đưa nó rời Saigon sang Anh; trải qua gần 50 năm gắn bó đời mình vào dòng chảy lịch sử cách mạng VN, từ cuộc chiến trong cái nhìn của một đứa trẻ mới lớn, đến lúc là một phi công giai đoạn Mỹ viện trợ, cố vấn, rồi trở lại VN như một nhà báo nhà nghiên cứu trong giai đoạn Mỹ trực tiếp tham chiến... với những người thân bất đồng quan điểm như ông bố thượng nghị sĩ hay em trai CIA, hay hai con trai đều là lính Mỹ tham chiến, người thì bỏ mạng, người thì sang chấn tâm lý sau khi được phía VN trả lại tự do, còn con gái lai lại là người cán bộ cách mạng 

Saigon của Anthony Grey mạnh về tài/tư liệu lịch sử [viết về các trận đánh như diễn ra trước mắt, có thể vì xuất thân là nhà báo và quá quen thuộc với các cuộc chiến ở TQ] là kết quả của quá trình đào bới rất nhiều nguồn tài/tư liệu; Saigon xuất bản 1982 và phải tận 6-7 năm sau Anthony Grey mới đặt chân VN lần đầu, nên lối thoại trong truyện không thật, tâm lý nhân vật cũng nhẹ tều [tôi đã nói ngay từ đầu là nó không nhiều văn chương]. Có thể dùng nó làm sách cho người mù lịch sử như tôi, tìm kiếm người đọc Saigon ở VN không cho mấy kết quả, trong khi nó được đọc nhiều ở nước ngoài, không chỉ các cựu binh Mỹ [thấy có còm của một người đàn ông Mỹ sn 1950 nói rằng quá nửa các bạn cùng khoá ông đã sang VN tham chiến và quyển sách dù là một tiểu thuyết nhưng đã kể một câu chuyện nhiều sự thật] mà cả những người muốn hiểu về mối quan hệ Mỹ - VN, hiểu về VN và các phong trào cách mạng thế kỷ trước; sách in ở VN năm 1988 do nxb Lý luận nxb Trẻ tpHCM làm, sách giai đoạn í nhiều lỗi, chưa kể Saigon có nhiều chi tiết nhạy cảm chính trị nên nhiều đoạn bị cắt hoặc tự nhiên đang đọc thấy đứt gãy thì tự hiểu kiểm duyệt; thấy bảo sau này đã được dịch lại và người dịch đã viết thêm, sửa chữa một số thông tin rồi in ấn ở hải ngoại dưới tên Trăng huyết

gần đây nhà nhà nói chuyện xem diễu hành kỉ niệm; mẹ tôi là người mấy hôm vừa rồi nói với tôi "ngày này dân Saigon ăn mừng lễ lớn lắm đấy nhỉ" và nhiều người Saigon không như mẹ tôi nghĩ. Tôi đọc Saigon vì đến lúc tôi đọc thôi, mấy ngày trước tôi ngủ mơ mình lại là bộ đội [lần nữa, nữa], một người đàn ông khoảng 4x tuổi, mũ cối ba lô màu bộ đội trên vai, tôi đi rừng lội suối ở một vùng núi trung du phía Bắc để tìm một đứa bé trai 10 tuổi với mong muốn nhận đứa trẻ về nuôi. Trở về từ giấc mơ, trong vô thức cảm nhận rõ mình đang sắp gần kỳ nghỉ lễ 30/4 - 1/5, tôi bốc trúng 2 quyển Saigon của Anthony Grey trong một lần nhìn lướt chỗ sách đập vào mắt, sách đã ở nhà tôi gần 10 năm, tôi đã để nó ở chỗ dễ thấy để đọc sớm [vì tôi cứ nghĩ Saigon là một cái tên sẽ chỉ có Saigon hiện lên thời VNCH, đọc rồi mới biết nó tái hiện cả 50 năm chiến tranh trên đất nước mình] nhưng với sách vở trong nhà hiện nay, tôi lần lữa mãi cho tới hôm qua hôm kia vào đợt nhịn ăn, nhịn ăn thì trí nhớ và đầu óc làm việc tập trung hơn, tôi đọc nó

passion - morality

một quyển của Francois Mauriac đọc 8 năm trước, Người vợ cô đơn, bản dịch Mặc Đỗ https://www.facebook.com/share/1AKZsYTJTD/?mibextid=wwXIfr

đọc xong Sa mạc tình yêu, ai theo dõi chương trình xuất bản của Forma sẽ nhận ra ngay một đối ứng: Giống như là chết của Maupassant, mối quan hệ của một người đàn ông với cả hai mẹ con 'hãy cẩn thận, bạn của tôi, ông sẽ yêu con gái tôi say đắm đấy'; và, Sa mạc tình yêu của Francois Mauriac, mối quan hệ của hai bố con với một người phụ nữ 'người ta có bao giờ nghĩ rằng dục vọng của người cha chính là thứ thường xuyên ngăn cách họ với con trai hơn cả'

bầu không khí của Sa mạc tình yêu giống như nhan đề của nó: sự tra tấn và tuyệt vọng, nếu nói nó gây bức bối, bất lực, tình trạng tự cô lập như muốn thôi sống vì không thể thôi muốn [và, cái mình muốn và thực tế được trao cho...] cũng vẫn là nhẹ [nhưng nó là một câu chuyện có lối nhìn hay về dục vọng con người; cả ba nhân vật trong vòng mối quan hệ đều là những nhân vật hết sức đáng nhớ và đặc biệt văn học, nhất là Maria Cross (cái tên Maria thật đạo, đặt cùng họ cross ư); Mauriac từng khiến tôi choáng ngợp với Therese Déqueyroux của Người vợ cô đơn]; của passion dục vọng tình yêu ham muốn thể xác, của morality ý chí, sự cứu rỗi và tội lỗi [rất tôn giáo giáo lý] - passion và morality, một cặp bất hủ, người có đạo thường gọi đó là nan đề [trong một đoạn, nhân vật người bố - bác sĩ nói với Maria Cross, đại ý: phải tin vào sức mạnh ý chí của mình, tin rằng có khả năng kiểm soát tất tật các con thú hoang trong mình mà đó hoàn toàn không phải con người thật của ta - lời nói như một đơn thuốc bác sĩ kê cho bệnh nhân; nhưng đến đoạn cuối của tiểu thuyết, lần gặp cuối của họ thì nó điển hình cho minh hoạ: bác sĩ không thể nuốt trôi đơn thuốc mình kê]

tất cả đan xen trong ngẫu nhiên kỳ lạ của dòng thời gian mỗi nhân vật, trong tưởng tượng-sự hiểu-sự biết về cái được coi là tình yêu của mỗi người họ, dường như, chúng chưa từng 'đính hôn', dẫu người ta vẫn nghĩ về cùng một yêu-tình yêu; tức thời, sa mạc thình lình hiện ra và, đến cuối cùng, điều duy nhất còn lại là sa mạc

to Marshal

rạng sáng tôi mơ tôi là một người đàn ông gây ra những giọt nước mắt tan vỡ trong mắt bạn gái mình; khó chịu đựng quá, tôi quyết định mở mắt dậy 🤦🏻‍♀️

trong mơ tôi đọc một trang sách ngoại văn, nội dung nó là gì đấy gửi tới Marshal, trong đó nói về một bản nhạc. Vì tò mò bản nhạc ấy nên tôi đi nghe nó, tai nghe đang thút nút 2 lỗ tai thì người phụ nữ của tôi ở đầu kia căn phòng nói nói nói, cô ấy nói trong cố gắng để tôi buộc phải nghe vì tôi biết cô ấy vẫn nói nội dung gói gọn, vẫn, chỉ là: tôi đã đọc cái cô ấy mới viết chưa

rồi chúng tôi cãi nhau, không kiềm chế được nữa, tôi rời bàn, rời trang sách to Marshal đứng dậy vẫn với dây tai nghe lòong thoong trên người nhưng âm thanh đã dừng lại:
- tôi: anh không thể lúc nào cũng đọc cái mà anh không thích chỉ vì anh iêu em và vì em là người viết ra chúng
- cô ấy: anh đang nói, anh đang khẳng định là anh không như trước đây nữa, anh không còn là anh như trước đây nữa
- tôi: ok, có thể, anh đã iêu những thứ em viết, anh iêu em hay, ở chiều ngược lại, em hiểu thế cũng được, nhưng không phải lúc nào cũng... bây giờ... anh *vò tóc trên đầu, quay đi, nhìn cửa sổ*
- cô ấy: còn bây giờ... cái gì
- tôi: anh vẫn iêu em, chỉ là, anh không thích, không thích những gì em viết, không thể đọc em viết... thậm chí, anh không thích em khi anh hiểu anh đang đọc và người viết chúng là em, anh không thể thích nổi người viết ra những gì... rỗng tuếch tẻ ngắt như thế

thế là cô ấy với đôi mắt, khuôn mặt của tất tật những gì vỡ vụn trong trường nhìn của tôi. Khó chịu đựng quá tôi cất tiếng nói trong đầu: mở mắt, mở mắt dậy tú ơi

đứng trước gương trong nhà tắm, tôi nhớ đến câu chuyện không đầu cuối chiều hôm qua; tôi và đứa bé gái 7 tuổi nhìn nốt ruồi trên cánh tay nhau, chỉ ra những nốt ruồi tương đồng của 2 cô cháu. Rồi nó vén bụng bảo con có nốt ruồi ở bụng, cô có không; chị gái tôi ngồi bên nói nó: không được vén hở áo cao thế, nhớ chưa, mình là con gái; đứa trẻ vâng ạ và quay qua tôi, cô có nốt ruồi ở bụng không; tôi cười khì khì bảo hình như không có, nhưng cô đố con có nốt ruồi ở nách như cô :))); nó cũng cười khì khì chạy đi giơ 2 nách trước gương và ngặt nghẽo "không có, con không có ở nách trời ơi"; lúc này bà chị gái tôi lườm nguýt 2 đứa tôi "có làm gì, nốt ruồi ở nách đào hoa"; tôi đang định nói suy nghĩ của mình thì bà í nghe ra điệu bộ tôi tính mỏ hỗn, bà í dập "tao nói sai à, thế không đúng à, mày thử nghĩ mày xem, mày chưa đủ hay sao". Tôi hết nói gì

một cuộc sống khác, tôi là đàn ông phũ như thế sao, là nam hay nữ thì tôi cứ nhất định phải nói đúng điều trong đầu trong tim gan phèo phổi mình ra hay sao, hỡi ôi tú

đầu ngày báo hiệu nực; xuống nhà gặp Loan cãi nhau tiếp. Tôi chỉ nói với Loan mẹ mong đi viện để bị kết án thêm những gì nữa à mà cứ suốt ngày nhắc bệnh viện kêu đau ốm: ung thư 13 năm rồi, cao huyết áp mỡ máu tiểu đường u tuyến giáp rối loạn tuần hoàn máu não, sỏi thận gan nhiễm mỡ, thoát vị đĩa đệm thoái hoá đốt sống lưng, đau thần kinh toạ... thế là Loan chửi tôi vắt nóc con mất dạy phản động các kiểu các kiểu

mới được non nửa ngày đã thấy thêm một ngày nữa bế mạc

Leopardi

không thể không cô độc 

con chó săn trong sân

mở màn Thành phố trộm đã gây cho tôi chút phân vân, sao nó lại mở màn như cảnh đầu của một bộ phim không phải khẩu vị của mình thế này; đại để tác giả David chuyên viết kịch bản phim [David Benioff chuyển thể Người đua diều thành phim đấy] về các nhân vật siêu anh hùng biến đổi gene, rồi khi được đề nghị viết một bài chân dung tự thuật cho một tạp chí thì bỗng nhận ra mình đã sống một cuộc đời nhàm chán, trong lúc vật vã viết cho xong bài theo đơn đặt hàng kia thì quyết định mình không muốn viết về đời mình, mình muốn viết về Leningrad và ông nội chính là một kho những câu chuyện về Leningrad, người đã đoạt mạng 2 tên lính Đức khi chưa 18 tuổi. Và giờ đây, câu chuyện Thành phố trộm bắt đầu được ghi dựa trên lời người ông kể và đứa cháu nội - tác giả David bật máy ghi âm; một số chi tiết người ông nói "cháu là nhà văn cơ mà. Bịa bừa đi"

mở màn này ban đầu chưa thấy quen đâu, cho đến khi vào chuyện, chương 1, đúng như một bộ phim, David đã ghi đúng lời kể của ông nội, nhân vật xưng "ta", thí dụ "cháu chưa bao giờ chịu đói như thế cả, cháu cũng chưa bao giờ bị rét như thế. Khi bọn ta ngủ..." và ngay sau đó, câu chuyện cho biết bối cảnh của Thành phố trộm là mùa đông năm 1941 trong cuộc phong toả Leningrad tàn bạo của quân Đức. Tức là mặt trận phía Đông 1941 - 1945

đến đây thì tôi cũng sẽ như nhiều người, lập tức nghĩ đến Kaputt của Malaparte; không ngờ đến cuối sách, David Benioff có lời vinh danh Kaputt và đặc biệt là một quyển tên 900 ngày của Harrison Salisbury [lúc nào tiện tôi phải tìm hiểu mới được]

mở màn gây chút lăn tăn cho tôi, nhưng ngay sau đó, đã khiến tôi ngấu nghiến vì thích các nhân vật, chắc nhiều người cũng thấy như tôi, bộ đôi nhân vật Kolya và Lev quá thu hút [nhiệm vụ bất khả thi trong hoàn cảnh lúc ấy: phải kiếm về một tá trứng]; hồi bé tôi thần tượng những anh lớn cùng chơi như Kolya lắm [tôi là đứa em gái bé tí trong mắt các anh, lúc nào cũng được các anh cho làm bình vôi, bao bọc (giờ ở đây chỉ còn lại 2-3 anh, vì phần lớn đã không qua được giai đoạn "nghiện nghẹo", trết vì shock thuốc, thậm chí HIV); chính thế, tôi nghĩ mình không bao giờ thực sự đi vào thế giới của bọn con trai được :))); đọc bản dịch này, đúng là một phong cách giang hồ thế giới hồi bé tôi nhìn các anh lớn]

tên văn bản Con chó săn trong sân là một truyện Kolya hay kể; tôi thích câu chuyện nên dùng nó luôn; bản dịch có một từ, lâu lắm rồi tôi mới gặp "đằng thằng" 🙂

đọc Diêm Liên Khoa [Yan Lianke] tiếp

 

sau đúng gần 10 năm mới tiếp tục đọc Diêm Liên Khoa. Lần trước đọc theo thứ tự: Người tình phu nhân sư trưởng, Kiên ngạnh như thuỷ, Phong nhã tụng. Lần này tiếp tục với 4 quyển: Nàng Kim Liên ở trấn Tây Môn, Đinh Trang mộng, Ngày tháng năm, Tứ thư và thứ tự theo đúng trình tự sáng tác/xuất bản sẽ như trong ảnh

cứ tưởng sẽ không thể đọc tiếp Diêm Liên Khoa nhưng hoá ra vẫn có thể đọc trong hưởng thụ, đặc biệt là Tứ thư; câu chuyện Tứ thư không mới [trí thức trong guồng quay cối xay lịch sử, đại nhảy vọt, học tập cải tạo, "ăn thịt người"...; nhất là chương cuối mang tên Bản thảo, một lời ẩn dụ như cái nhìn toàn cuộc lịch sử từ trên cao cho Tứ thư và số phận con người trong guồng quay lịch sử, chế độ; mình vẫn hay đùa mọi người, nếu TQ có Nobel Văn học, khả năng cao réo Diêm Liên Khoa vì những Kiên ngạnh như thuỷ, Phong nhã tụng quá hợp tiêu chí Nobel (trong địa hạt châu Á, chắc khó lòng réo Murakami vì viết quá cá nhân), giờ có thể thêm Tứ thư], nhưng cách viết và cấu tứ của nó là điểm nhấn trong cả 7 quyển của Diêm Liên Khoa mình đọc

Nàng Kim Liên là một hình thức viết lại cho những gì đã quen, gột hình ảnh gắn với tên nàng Kim Liên của Kim Bình Mai và một phần Thuỷ Hử [bảo lúc nào có thời gian muốn đọc Tây Du Ký và Kim Bình Mai mà cứ lần lữa]; nói viết lại vì cùng nàng Kim Liên, cùng một vài nét tương đồng, chi tiết giống nhau nhưng nàng Kim Liên của Diêm Liên Khoa không phải Phan Kim Liên của 2 tác phẩm kể trên. Nàng Kim Liên lúc này xuất hiện ở vùng đất gắn với Diêm Liên Khoa: Bá Lâu [mà 10 năm trước, bản dịch thường dùng Bả Lâu], đây cũng là vùng đất của Ngày tháng năm; câu chuyện cũng dễ đoán, không mới, dễ đọc và khi gấp sách lại, người ta bùi ngùi như bao câu chuyện làng quê TQ [hay phim TQ về đề tài nông thôn]

bùi ngùi khi gấp sách lại, trong 7 quyển thì Đinh Trang mộng đứng đầu; tiểu thuyết khiến người đọc và ngay cả Diêm Liên Khoa là tác giả, cũng không khỏi hụt hẫng, áy náy vì mang đến sự đọc/viết đau đớn cho nhau. Văn học TQ thường làm người ta cười chua chát [không thể gọi là cười, vì cười đau đớn thế này thì ai dám định nghĩa khóc] ngay cả khi họ đang viết về một hiện thực tàn khốc đến phi lý; ở đây là căn bệnh AIDS những năm 90 thế kỷ trước và thập niên đầu thế kỷ này, xuất phát từ việc vận động người nông dân đi bán máu, làm giàu từ bán máu, bán máu thành kế sinh nhai và từ đấy cuộc sống của một vùng quê thay đổi tất tật, xoá sổ sự sống một thôn trang [câu chuyện được Diêm Liên Khoa viết dựa trên chuyện thật về một vùng quê khi Diêm Liên Khoa theo chân bác sĩ nhân chủng học cùng nhóm hoạt động đến trong vai trò người động viên tinh thần]. Một câu chuyện ám ảnh

trong 7 quyển thì Ngày tháng năm là một màu sắc hy vọng sáng sủa hoàn toàn khác với 6 quyển còn lại. Cũng vẫn là vùng đất Bá Lâu, nhưng Bá Lâu trong hạn hán. Cả làng đều bỏ đi tìm nguồn sống, nhân vật câu chuyện chỉ còn lại ông lão 72 tuổi, con chó mù và một cây ngô ông lão gieo hạt chăm nom như một tia hy vọng mỏng manh cho một tương lai không biết có thành quả, có đến hay không; cây ngô lúc này cũng trở thành một nhân vật quan trọng khi người đọc được chứng kiến từng trạng thái sinh tồn của nó, được ông lão và con chó mù chăm nom, cắt đặt thay phiên nhau bảo vệ tia hy vọng; ở phía bên kia, tạo kháng lực cho ông lão, con chó mù và cây ngô là chuột và sói và tất nhiên, cả ông Trời [sao mãi không mưa]. Người đọc thường sẽ biết motif quen thuộc Ngày tháng năm, nhưng vẫn đọc, vì đó là một câu chuyện về hy vọng và người ta thường sẽ dõi theo hy vọng của kẻ khác như thầm cầu nguyện nuôi hy vọng chính mình [như mình dõi theo thì hy vọng của kẻ khác cũng được nuôi thêm hơn nữa], thêm nữa, đây là một câu chuyện lạ nếu đã quen đọc Diêm Liên Khoa

có lẽ về sau tôi vẫn có thể đọc Diêm Liên Khoa. Tứ thư sáng tác 2010, câu chuyện không mới nhưng Diêm Liên Khoa dám viết lung tung không vì việc xuất bản, chuẩn bị tinh thần "văn học đút ngăn kéo" không trông đợi được xuất bản, gọi là phản đồ của viết lách, hoàng đế của viết lách chứ không phải nô lệ của bút mực, dám triệt để tự do giải phóng từ ngữ và luận thuật cho việc viết như nói bạt mạng, bạ đâu nói đó về hàng ngàn hàng vạn trí thức [hình như 23300 trí thức] còn sống và đã chết cùng thời kỳ lịch sử bị lãng quên... "trời phải đổ mưa. Cô dâu phải về nhà chồng. Phản đồ thì cứ việc là phản đồ thôi". Người ta dám viết một câu chuyện không mới với cách viết mới. Tôi không có lý do gì không đọc và tiếp tục đọc, dẫu với tôi, văn học TQ luôn cho tôi cảm giác họ cường điệu, làm quá, kịch quá; nếu đơn vị xuất bản tiện xuất bản vài qua quyển nữa thì tôi cũng sẽ tiện gom gom đọc một thể; tôi quen với việc đọc xong thì đẩy đi rồi, cần đọc muốn đọc thì tìm cách đưa về nhà đọc, đọc xong không quá lưu luyến như xưa, đều có thể đẩy đi được 🙂